BẢY
HẬU QUẢ
Điều then chốt trong kinh tế, bất cứ khi nào
ai đó quả quyết với bạn, là hãy luôn hỏi: “Thế thì sao?” Thực tế, đó không phải
là ý tưởng tồi để hỏi về mọi thứ. Nhưng bạn vẫn luôn nên hỏi: “Thế thì sao?”
-
Warren Buffett
John nói với CEO của TransCorp: “Chúng ta
nhìn thấy lợi ích tức thời của việc đầu tư vào máy móc. Chúng ta không nhìn thấy
các hành động cạnh tranh và tất cả các lợi ích đó đi về phía khách hàng.”
Nhà báo, nhà
kinh tế học người Pháp Claude Frédéric Bastiat nói trong bài luận năm 1850 của
ông, That Which is Seen, and That Which is Not Seen (Điều nhìn thấy và điều
không nhìn thấy): “Trong bộ phận của nền kinh tế, một hành động, một thói quen,
một tổ chức, một bộ luật, sẽ cho ra đời không chỉ một hiệu ứng mà là một chuỗi
hiệu ứng.” Ông tiếp tục:
Trong những hiệu ứng này, chỉ có cái đầu
tiên là xảy ra ngay lập tức, nó thể hiện bản thân đồng bộ với nguyên nhân của
nó – cái đã được nhìn thấy. Những cái khác phô bày ra liên tiếp – chúng không
được nhìn thấy… Giữa một nhà kinh tế giỏi và một người tệ, nó tạo nên sự khác
biệt – người tính được những hiệu ứng nhìn thấy, người kia tính được cả cái
nhìn thấy và không nhìn thấy.
Hãy xem xét các
hiệu ứng thứ cấp và dài hạn của một hành động. Charles Munger chỉ ra rằng trong
kinh doanh nói chung hoặc trong một vụ kinh doanh thu được lợi nhuận không đạt
tiêu chuẩn,
Tất cả các lợi thế từ những cải tiến to lớn
sẽ chảy qua khách hàng… người bán máy móc – và, lớn hơn, cả các công chức nội bộ
đã đôn đốc bạn mua trang thiết bị - chỉ cho bạn thấy các dự trù với khối lượng
bạn đã tiết kiệm tại mức giá hiện tại, với công nghệ mới. Tuy nhiên, họ không
phải làm bước phân tích thứ hai – cái gì quyết định bao nhiêu sẽ ở nhà và bao
nhiêu sẽ vào túi khách hàng.
Tôi chưa bao giờ nhìn thấy một kế hoạch dự
trù nào phối hợp tới bước thứ hai đó trong đời mình. Và tôi thấy họ suốt. Hơn
thế, họ luôn đọc: “Lượng vốn này sẽ giúp tiết kiệm cho bạn rất nhiều tiền vì nó
tự trả hết trong ba năm thôi.” Vì vậy bạn duy trì việc mua những thứ sẽ tự trả
hết trong ba năm. Sau 20 năm làm điều đó, bạn đã kiếm được lợi nhuận chỉ khoảng
4% mỗi năm. Thật là một vụ thêu dệt.
Không phải máy móc không hoạt động tốt hơn.
Chỉ là khoản tiết kiệm đó không đi về phía bạn. Giảm giá cũng được thôi. Nhưng
lợi ích của việc giảm giá không được đi tới anh chàng mua trang thiết bị.
Warren Buffett
nói với chúng ta về các lợi ích minh họa:
Nhiều đối thủ của chúng tôi… đang bước qua
cùng loại chi phí và, khi đủ số công ty đã làm như thế, chi phí giảm xuống của
họ trở thành cơ sở để giá của toàn ngành giảm xuống. Theo quan điểm cá nhân,
quyết định đầu tư vốn của mỗi công ty đều biểu hiện chi phí hiệu quả và hợp lý;
nhìn theo quan điểm tập thể, các quyết định đã vô hiệu hóa lẫn nhau và trở nên
bất hợp lý.
Bất cứ khi nào
chúng ta thiết lập một chính sách mới, hãy hành động hoặc đánh giá các câu phát
biểu, chúng ta phải theo dõi hậu quả. Khi làm vậy, chúng ta phải nhớ 4 thứ then
chốt:
(1) Chú
ý tới toàn bộ hệ thống. Các hiệu ứng trực tiếp và gián tiếp,
(2) Hậu
quả đều có tình trạng liên lụy hoặc nhiều hậu quả hơn nữa, đôi khi không mong
muốn. Chúng ta không thể dự đoán hết tất cả các hậu quả có thể xảy ra, nhưng ít
nhất chúng ta nên tự nhìn thấy một cái,
(3) Hãy
xem xét các hiệu ứng phản hồi, thời gian, tỷ lệ, sự lặp lại, các ngưỡng quan trọng
và các giới hạn,
(4) Các
lựa chọn thay thế khác nhau sẽ có hậu quả khác nhau liên quan tới chi phí và hiệu
quả. Hãy ước lượng các hiệu ứng theo thời gian và những hiệu ứng đó đáng mong
muốn ra sao so với những gì chúng ta muốn đạt được.
Chúng ta không thể nhận được thứ gì không vì
lý do gì.
Hãy đặt vấn đề
vào các nguồn năng lượng thay thế. Vài tiêu đề đáng chú ý khi suy nghĩ về các lựa
chọn thay thế: Năng lượng được dùng đối lập với năng lượng khả dụng được sinh
ra không (cân nhắc toàn bộ qui trình sản xuất)? Các yêu cầu về cơ sở hạ tầng?
Có khả năng mở rộng không? Vấn đề vận chuyển và lưu trữ? Chi phí (xem xét các
khoản trợ cấp)? Ai trả? Ích lợi môi trường và chi phí? Bền vững? Hậu quả theo
thời gian? Mức độ khó khăn trong việc đánh giá rõ ràng các yếu tố tham gia? Hậu
quả nếu làm sai?
Hãy phán xử hành
động bởi chính hậu quả của nó theo thời gian trong khi xem xét toàn hệ thống.
Hãy đi theo các thay đổi trong các biến riêng lẻ bằng cách xác định phần còn lại
của hệ thống sẽ đáp ứng theo thời gian như thế nào? Giảm rủi ro trong một khu vực
có thể tăng rủi ro nơi khác. Các thay đổi trong một biến số có thể thay đổi cả
hệ thống. Một thay đổi có thể gây ra một thay đổi khác và nó lại gây ra một
thay đổi khác nữa, v.v… Nó bao gồm hậu quả ngắn hạn và dài hạn khi có một thời
gian đủ dài giữa hành động và mọi hiệu ứng đầy đủ của nó.
Marcus Tullius
Cicero nói: “Phán quyết cực kỳ công bằng là phán quyết cực kỳ không công bằng.”
Vài hệ thống nên cố tình bị làm cho không công bằng một chút nếu quan tâm hơn tới
các hậu quả gây cho chúng ta. Charles Munger nói với chúng ta về mô hình Hải
quân – qui tắc với các lợi ích ròng:
Nếu bạn là một thuyền trưởng trong Hải quân,
bạn đã làm việc 24 giờ liên tục và phải đi ngủ, bạn chuyển con tàu cho người đồng
nghiệp có thẩm quyền nhất trong điều kiện khó khăn, rồi anh ta khiến con tàu bị
mắc cạn – rõ ràng không phải lỗi của bạn – họ không đưa bạn ra tòa án binh, nhưng
sự nghiệp hải quân của bạn chấm dứt.
Napoleon nói ông ta thích các vị tướng may mắn
hơn – ông không muốn hỗ trợ kẻ thua trận. Vâng, Hải quân cũng thích các thuyền
trưởng may mắn hơn.
Bạn có thể nói, “Quá khó. Đó không phải là
trường luật. Đó không phải là một thủ tục.” Vâng, mô hình Hải quân ưu việt hơn
trong bối cảnh của nó, so với mô hình trường luật. Mô hình Hải quân thực sự buộc
người ta phải tập trung khi các điều kiện trở nên ngặt nghèo – vì họ biết rằng
không có lời xin lỗi. Rất đơn giản, nếu con tàu của bạn mắc cạn, sự nghiệp của
bạn kết thúc.
“Đó có phải là lỗi của bạn hay không, không
phải là vấn đề. Không ai quan tâm đến lỗi của bạn. Chỉ có một qui tắc là, chúng
ta xuất hiện để – vì lợi ích của tất cả, phải xem xét tất cả các hiệu ứng.”
Tôi thích những qui tắc như vậy – tôi nghĩ rằng
nền văn minh làm việc tốt hơn với một vài trong số những qui tắc “không được
phép sai lầm”. Nhưng chuyện này có khuynh hướng bị nguyền rủa trong các trường
luật. “Đó không nằm trong thủ tục. Bạn không cần tìm kiếm công lý thực sự.”
Vâng, tôi đang tìm kiếm công lý khi tôi
tranh luận về qui tắc Hải quân – tìm công lý cho vài con thuyền bị mắc cạn. Xem
xét đến lợi ích ròng, tôi không quan tâm liệu một thuyền trưởng có gặp bất công
trong đời anh ta không. Cuối cùng, có vẻ anh ta không bị đưa ra tòa án binh.
Anh ta chỉ phải tìm một loại việc mới. Và anh ta vẫn còn lương hưu và những thứ
khác. Vì vậy, đó không phải là ngày tận thế.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét