Tìm kiếm sự khôn ngoan từ Darwin tới Munger: Lựa chọn thay thế

SÁU

LỰA CHỌN THAY THẾ

Nếu bạn có hai người cầu hôn thực sự nhiệt tình và một người tốt hơn hẳn người kia, bạn không cần phải dành quá nhiều thời gian với người kia. Và đó là cách chúng tôi lọc ra các cơ hội thu mua.

-          Charles Munger

“Hãy phân bổ tiền cho chúng tôi.”

Chúng ta phân bổ tốt nhất các tài nguyên khan hiếm như thế nào? TransCorp có mười dự án khác nhau để lựa chọn. Họ nên đầu tư tất cả ư? Mỗi dự án nên nhận cùng một lượng tiền đầu tư? Con người, tiền, thời gian, tài năng và các tài nguyên khác đều hữu hạn. Họ cũng sử dụng các lựa chọn thay thế. Vài lựa chọn cũng tốt hơn những cái khác.

Chi phí cơ hội

“Tôi đang cân nhắc việc sử dụng vốn và thời gian của tôi với việc dùng các lựa chọn thay thế sẵn có khác.”

Một bộ lọc có thể được dùng để đo các lựa chọn trước lựa chọn khác, đó là chi phí cơ hội của chính cá nhân chúng ta. Thời gian và tiền bạc của ta là hữu hạn. Nếu chúng ta quyết định làm một việc, chúng ta đang quyết định không làm một việc sẵn có khác. Mỗi phút ta lựa chọn dùng vào việc gì là phút không có sẵn để dùng vào việc khác. Mỗi đồng đô la ta đầu tư là đồng đô la không còn sẵn cho các vụ đầu tư sẵn có khác. Nếu chúng ta quyết định tiêu tiền hôm nay thay cho đầu tư vào tương lai, chúng ta từ bỏ cơ hội tiêu dùng nhiều hơn trong tương lai. Nếu chúng ta quyết định chơi golf hôm nay, ta nhỡ một cơ hội đọc xong quyển sách này đúng thời gian. Nếu tôi viết sách, tôi nhỡ mất cơ hội chơi với các con mình. Vì bọn trẻ đang lớn dần, cơ hội này có thời gian hữu hạn.

Các lựa chọn đều có giá. Ngay cả hiểu biết cũng có chi phí cơ hội. Nếu chúng ta hiểu rõ một thứ, có thể chúng ta sẽ hiểu một thứ khác tốt hơn. Chi phí sử dụng một tài nguyên hữu hạn như thời gian, công sức và tiền bạc với mục đích cụ thể, có thể được đo bằng giá trị hay cơ hội mất đi do không dùng nó làm lựa chọn thay thế sẵn có tốt nhất (giả sử nó cũng đạt cùng mục đích).

Tại sao bạn chọn làm việc thay cho đi học?

Chi phí thực sự để chọn một giải pháp thay thế trước một lựa chọn khác là gì? Sử dụng một ví dụ thay đổi một chút từ Warren Buffett: Chi phí thực sự của việc không có bằng đại học là gì? Có gì khác nhau trong thu nhập suốt đời giữa một người có bằng đại học và không? Nếu ta bỏ qua lợi ích phi kinh tế của việc có bằng, sự khác biệt trong thu nhập chiết khấu cho đến ngày tốt nghiệp là giá trị của việc đi học đại học hoặc chi phí thực sự của việc không có bằng.

Thời gian của chúng ta giá trị bao nhiêu? Chúng ta dùng 10 giờ để sửa nhà hay ta thuê một ông thợ mộc? Chi phí thực sự của việc tự sửa nhà là số tiền ta có thể kiếm được bằng cách làm cái gì đó khác.

“Chăm sóc sức khỏe miễn phí” nghĩa là thực sự miễn phí?

Không, nó không miễn phí, các tài nguyên được sử dụng để cung cấp cho chăm sóc sức khỏe miễn phí có thể được dùng để làm việc khác. Chúng ta thường chỉ nhìn thấy lợi ích của chi tiêu công. Chúng ta không nhìn thấy cái gì đã bị ngăn không được xảy ra hoặc những tài nguyên nào đã đổi hướng do sử dụng các lựa chọn thay thế.

“Hãy tuyển thêm 3 đại diện bán hàng nữa ở Montana.”

TransCorp nên dành thời gian, tiền bạc và tài năng để xuất hiện trên thị trường Montana? Chi phí thực sự của việc làm điều đó là giá trị thời gian, tiền và tài năng được dùng cho việc thay thế tốt nhất khác. Có lẽ gia tăng sự hiện diện của họ trong một bang mà họ đã có thị phần sẽ tạo thêm giá trị. Đôi khi sẽ có nhiều lợi nhuận hơn khi tăng chi phí nhẹ nơi công ty đã có hạ tầng cơ sở. Chúng ta dùng đòn bẩy với các tài nguyên tốt nhất ở đâu? Hãy luôn hỏi: Giá trị thay đổi thế nào nếu có hành động cụ thể? Đâu là nơi tốt nhất để đầu tư các tài nguyên từ quan điểm giá trị?

Lợi nhuận của John từ vụ đầu tư là 1% ít ỏi.

Vụ đầu tư $100,000 trong 10 năm vào một liên doanh tư nhân hứa hẹn lợi nhuận hằng năm 15%. Vụ đầu tư sẵn có tốt nhất tiếp theo của John lúc đó là trái phiếu chính phủ Mỹ dài hạn lãi suất 6%. 10 năm sau thực tế bắt đầu. Anh ấy lấy lại $110,000. Lợi nhuận hằng năm của anh ấy chỉ là 1%. Nếu anh ấy không đầu tư vào đó, nhưng có lợi nhuận thu được có thể so sánh với trái phiếu chính phủ, John có lẽ đã có $179,000 (trước thuế) thay cho $110,000 (trước thuế). Chi phí thực tế của anh ấy trong vụ đầu tư này là $69,000. Tiền đầu tư đã buộc chặt anh ấy. Điều này không tính đến stress tinh thần anh ấy phải chịu suốt thời gian đó.

Chúng ta có nhiều thứ mình yêu thích: bạn đời, công việc, ngôi nhà, chiếc xe, các vụ đầu tư, v.v… Khi chúng ta quyết định có thay đổi điều gì hay không, chúng ta nên đo lại nó và so với cái tốt nhất trong những cái chúng ta đã có.

Một bộ lọc đầy đủ để đánh giá các lựa chọn thay thế là liệt kê điều kiện cần và đủ tương ứng của chúng rồi sau đó cân nhắc tất cả các điểm. Charles Darwin đã làm điều này để quyết định có nên kết hôn hay không. Warren Buffett nói với chúng tôi điều gì cần tìm kiếm ở một người bạn đời: “Hãy tìm kiếm ai đó sẽ yêu bạn vô điều kiện và sẽ tinh tế động viên bạn trở nên tốt hơn những gì bạn nghĩ bạn có thể.”

Chúng ta cũng có thể cân nhắc các lựa chọn thay đổi như cách Benjamin Franklin đã làm. Hãy tạo một danh sách các lý do cho điều đó và gán trọng số cho chúng.

Tất cả các quyết định không có mức quan trọng tương đương nhau. Vài quyết định có ảnh hưởng lớn hơn trong cuộc đời của chúng ta. Một quyết định chúng ta làm hôm nay sẽ tác động đến cuộc đời ta 10 năm tới, nó sẽ quan trọng hơn một quyết định chỉ tác động đến ta hôm nay. Nếu chúng ta sai lầm khi lựa chọn nghỉ hè sai chỗ, hậu quả theo thời gian có lẽ hầu như rất nhỏ. Nhưng nếu chẳng hạn, chúng ta chọn sai bạn đời, bị giáo dục sai, sai nghề nghiệp, sai bạn bè, hay đầu tư sai, nó sẽ ám ảnh chúng ta rất lâu, rất lâu sau này.

<< Phần 4: Chương NĂM

Phần 4: Chương BẢY >>