Một cái nhìn từ bên trong nước Mỹ về vấn đề của nước Mỹ hiện tại

Những kẻ ngốc đã biến nước Mỹ thành nơi không đáng sống như thế nào?

Nước Mỹ bây giờ là một Nước Nghèo, có lẽ trong dài hạn.

Hôm qua New Zealand tuyên bố thành công chống lại virut Corona. “Đội tuyển New Zeanland” – hay còn gọi là những chú Kiwi, là cách báo chí gọi để chúc mừng đất nước được giải thoát khỏi virut. Trong khi đó nước Mỹ đã tiến tới gần 70,000 ca. Bảy mươi ngàn – con số thật khủng khiếp.

Những gì mà những kẻ ngốc đã làm với nước Mỹ là biến nó thành một đất nước nghèo khổ. Không chỉ là loại nghèo khổ thông thường – mà bạn nên gọi là nghèo có chiều sâu.

New Zealand không còn ca nhiễm mới. Trong khi ở Mỹ đã thực sự mất kiểm soát. Một cách khác để nghĩ về việc này, đó là người ta nói cơ hội tử vong của bạn vì đại dịch Corona ở Mỹ sẽ cao hơn ở New Zealand. Nếu so sánh với Châu Âu và Canada, con số này ở Mỹ cũng cao hơn khoảng 100 lần.

Đó là một loại nghèo. Nghèo dịch vụ y tế công. Người Mỹ đã có nhiều thập kỷ khốn khổ với dịch vụ y tế công do những kẻ ngốc nghếch – những tên khốn đã bỏ phiếu chống lại các chính sách y tế tốt hơn cho mọi người, gồm bản thân họ, con cái họ và cha mẹ họ. Những tên khốn đó là ai thế? Đó là một số rất lớn, rất lớn người Mỹ.

Kết quả của hành động đó là một xã hội nghèo dịch vụ y tế công theo một kiểu kỳ lạ và khủng khiếp. Điều tôi muốn nói ở đây là tuổi thọ của người Mỹ thấp nhất trong thế giới giàu có, và người Mỹ cũng có tỷ lệ các bệnh mãn tính có thể phòng ngừa được ở mức cao nhất, từ bệnh tiểu đường tới béo phì, tim mạch. Thực tế bạn có thể nhìn thấy điều đó trên gương mặt người Mỹ: một xã hội nghèo về sức khỏe là một xã hội không lành mạnh.

Người Mỹ chúng ta muốn các xã hội nghèo hơn chúng ta rất, rất nhiều lần sẽ bị bần cùng vì y tế công. Đây là một kiểu quan niệm kỳ lạ, cần suy nghĩ thật tường tận, vì hiển nhiên chúng ta không mong điều đó xảy ra ở một quốc gia giàu có. Mặc dù có lẽ ở một quốc gia nghèo, không phải mọi thứ đều không phát triển. Thế mà hội chứng này là xảy ra duy nhất với nước Mỹ - một dạng nghèo mà cả người Châu Âu và người Canada đều vắt óc ra tìm hiểu tại sao, vì đơn giản họ đã gần như loại bỏ được nó hoàn toàn. Nhưng ở nước Mỹ, nghèo sức khỏe là đặc hữu.

Đặc hữu đến mức bạn có thể thấy một nước Mỹ đang ngày một nghèo đi về sức khỏe – thậm chí còn hồi sinh cả những căn bệnh xưa cũ đã bị nhân loại chinh phục, từ sởi đến quai bị. Lại là thành quả của những người Mỹ ngốc nghếch – những kẻ không đồng ý tiêm vắc xin cho con cái mình, một thứ ý tưởng cuối cùng đã đẩy xã hội này trở về thời trung cổ với bệnh đậu mùa và bại liệt.

Vậy chuyện gì sẽ xảy ra khi một xã hội khốn khổ vì sức khỏe lại gặp một đại dịch? Đúng là thảm họa tuyệt đối. Tỷ lệ tử vong và tỷ lệ nhiễm bệnh của Mỹ đều quá cao, vì nước Mỹ là một quả bom y tế công thất bại đang chực chờ phát nổ.

Như vậy hậu quả của việc tạo ra một xã hội nghèo y tế công là gì? Vâng, người dân Mỹ đang phải đối mặt với một lựa chọn khủng khiếp chưa bao giờ xảy ra trong thế giới giàu có, thậm chí cả thế giới các nước nghèo cũng chưa từng: tiền hay sinh mạng. “Phá sản y tế (medical bankruptcy)” là kết quả - tôi trích dẫn câu nói trên vì đó là khái niệm hiếm khi xảy ra ở bất kỳ đâu.

Tất cả những chuyện này đã xảy ra như thế nào?

Người Mỹ còn nghèo về văn hóa nữa. Những kẻ ngốc đã biến nền văn hóa Mỹ thành một thế giới thụt lùi, thiển cận, hẹp hòi và ngốc nghếch. Theo nghĩa đen, những mảnh vụn nhỏ nhặt nhất của nhân phẩm và sự sáng suốt đều đến dưới hình thức một chướng ngại chết chóc, đáng khinh miệt vì bị chối bỏ hoặc bị “phán xét” sai lầm – từ việc đơn giản như đeo khẩu trang đến việc lớn hơn như giáo dục người Mỹ xem phần còn lại của thế giới giàu có và cả thế giới các nước nghèo đang vận hành thế nào – thực tế những xã hội này còn vận hành tốt hơn nhiều so với chúng ta.

Những miếng bánh lớn trong nền văn hóa Mỹ rất đáng ghét, ngớ ngẩn, hoặc kỳ quặc tới mức chúng có thể bị coi là bất hợp pháp, đáng cười nhạo, hoặc gây hoang mang ở phần lớn chỗ khác, từ Canada, Châu Âu, hay Châu Á. “Tranh luận” xem câu trả lời cho những vụ nổ súng trong trường học – điều không xảy ra ở nơi nào khác ngoài nước Mỹ - lại rơi vào tay các giáo viên? Những ý tưởng như các tỷ phú thì có ích lợi gì cho xã hội không, hay những thứ như chăm sóc sức khỏe, hưu trí, lương hưu, thu nhập, và an toàn liệu có phải là quyền con người không? Gần như bất kỳ ai khác trên thế giới này đều thấy những khái niệm kiểu như trên buồn cười sái quai hàm, và đó là cách những người Mỹ ngốc nghếch biến đất nước mình thành trò cười trên thế giới.

Tất nhiên, mục tiêu của một nền văn hóa của sự ngốc nghếch là tạo ra những thằng ngốc, và nền văn hóa Mỹ là cái nôi và sữa mẹ cho những người Mỹ ngốc nghếc. Từ Tucker Carlson tới Bill O’Reilly hay Người Ngoài Hành Tinh Cổ Đại, một nền văn hóa nghèo nàn khiến người Mỹ thờ ơ, dễ bảo, phục tùng và sợ hãi.

Tucker sẽ lấp đầy đầu bạn bằng những thông tin sai lệch, truyền hình thực tế biến việc trở thành tên ngốc là điều bình thường. Kết quả của sự bần cùng văn hóa là: người Mỹ nghèo ở những phương diện rất trực quan, rõ ràng – như nghèo trong vấn đề chăm sóc sức khỏe, bình đẳng, quyền lực, tiền bạc.

Còn nghèo cả về thời gian nữa. Đây là một thước đo tiếp theo của tôi cho cái nghèo. Người Mỹ chả thể làm được gì nhiều để thay đổi xã hội của họ - vì họ nghèo thời gian. Họ làm việc chăm chỉ hơn bất kỳ ai trong thế giới giàu có. Nghỉ phép ở Mỹ là một thứ gì đó gần như tương đương với bị sa thải. Đi lại 3 giờ mỗi ngày? Đó là vấn đề của bạn. Người Mỹ không có thời gian – và họ chưa hẳn đã hiểu đó là một dạng nghèo có chiều sâu. Vì khi bạn luôn chạy đuổi theo thời gian, thì lúc nào bạn sẽ tiết kiệm, đầu tư, giáo dục, suy nghĩ, hay có một cuộc sống đàng hoàng? Bạn không thể. Bạn luôn lo lắng, mệt mỏi, hoảng loạn, rụng tóc, và cuối cùng bạn bị tê liệt.

Điều đó dẫn tôi tới một dạng nghèo khác – nghèo cảm xúc.

Người Mỹ sống cuộc đời nghèo nàn xúc cảm vô cùng. Đất nước này luôn liên tục được xếp hạng là một quốc gia rất, rất không hạnh phúc so với vùng Scandinavi. Đó là một trong những nơi xa xôi và căng thẳng nhất thế giới.

Theo đà đó, tỷ lệ trầm cảm tăng vọt, vượt chuẩn trung bình toàn cầu, các vụ tự tử gia tăng chóng mặt, và những từ như “vô vọng” hay “tuyệt vọng” cũng là đặc hữu của nước Mỹ.

Hãy tưởng tượng bạn đang sống một cuộc đời nghèo về tài chính, nghèo về thời gian, và nghèo về y tế công, như hầu hết người Mỹ đang sống. Xét về mặt cảm xúc thì đó là loại cuộc sống như thế nào? Cuộc sống của một người nghèo, đúng không? Đầy những đêm bạn mất ngủ, tự hỏi làm sao thanh toán hết hóa đơn. Đó là câu đố mang theo lo lắng và hoảng loạn. Những suy nghĩ không kiểm soát được chạy đua trong tâm trí. Rất nhanh chóng, bạn sẽ giống như hầu hết người Mỹ: tức giận, căng thẳng, chán nản. Cho dù bạn có làm việc chăm chỉ đến đâu, dường như không bao giờ bạn có thể chấm dứt những thứ đó. Bạn không bao giờ có đủ thời gian cho người thân yêu – hay chỉ là cho bản thân thư giãn, hay học một cái gì đó mới. Nhưng đó mới là ngọn nguồn của hạnh phúc. Vậy thì có gì lạ đâu khi người Mỹ khốn khổ, giận dữ?

Những tên ngốc đã làm những điều này xảy ra. Ai bỏ phiếu hết lần này tới lần khác phản đối chăm sóc sức khỏe tâm thần? Ở Mỹ, bạn có thể nhận được chăm sóc y tế - câu trả lời với chi phí thấp nhất hay còn gọi là “liệu pháp”. Nhưng không thể nhận được chăm sóc y tế đúng cách, như ở Châu Âu hay Canada – với những liệu pháp tâm lý cẩn thận, lâu dài. Nó không tồn tại ở nước Mỹ, nếu khám ngoài thì có thể ở một số thành phố lớn.

Thay vào đó, những tên ngốc đã bỏ phiếu cho cuộc sống trở thành cơn ác mộng vì căng thẳng, đau khổ và giận dữ. Cùng với những cơn thịnh nộ. Cùng với sự căm ghét. Bạo loạn và giận dữ khiến nước Mỹ trở hành trò cười trên thế giới. Tại sao những tên ngốc lại từ chối tất cả - bao gồm cả chính họ - cho một thu nhập tốt hơn, chế độ chăm sóc sức khỏe tốt hơn, hưu trí và lương hưu tốt hơn, nhiều thời gian hơn để có một cuộc sống đàng hoàng? Vì họ đã quan niệm rằng không ai có giá trị nội tại cả. Do đó, mọi người phải là đối thủ cạnh tranh tàn khốc, chống lại người khác, vì những vấn đề cơ bản như công việc, chăm sóc sức khỏe, lương hưu…

Nhưng đây là những thứ khi người ta hợp tác – như ở Châu Âu và Canada – họ có thể trao cho nhau rất đơn giản. Không cần bận tâm. Những người Mỹ ngốc nghếch – còn tự mua dây buộc mình bởi những kẻ ngốc hơn – lại tin rằng cách duy nhất để thoát khỏi một xã hội đầy toan tính thế này là trở thành một kẻ săn mồi hung ác hơn, to lớn hơn, đói khát hơn.

Nhưng những gì xảy ra lại là xã hội này nổ ra một cuộc tấn công tự hủy diệt ngoạn mục và trở thành một nơi không thể sống được, bởi sự tàn ác không thể tin nổi với phần còn lại của thế giới lại thành chuẩn mực – như để trẻ em nổ súng trong trường, thờ ơ với sinh mạng mà đỉnh điểm là cái chết của hàng loạt người vì virut.

Tất cả những cái đó đưa tôi tới một loại nghèo khác: một thứ mà chúng ta vẫn chưa có một cái tên hay cho nó. Nghèo niềm tin, nghèo lòng tốt, nghèo sự tử tế. Người Mỹ đang bị bần cùng sâu sắc theo cách này, hay tôi có thể đơn giản gọi đó là họ dường như thực sự căm ghét nhau. Làm sao có thể sống tốt trong một xã hội mà người ta ghét nhau. Một xã hội toàn những con người chán ghét không thể hợp tác để hoàn thành bất cứ cái gì, cho dù là đánh bại một đại dịch chết chóc, hay tạo ra một tương lai tốt hơn bằng cách đầu tư vào trường học, bệnh viện, ý tưởng, nghiên cứu và các thành tựu.

Tôi không có ý nói là bạn đang căm ghét ai. Tôi chỉ muốn diễn đạt một cách kỹ thuật hơn, một thứ gần như vô hình ở Mỹ, vì giống như không khí, nó chỉ là không gian bao trùm lên mọi người. Dù sao thì cũng biết gọi nó thế nào đây, khi một số lớn người Mỹ đã từ chối hết lần này đến lần khác quyền được chăm sóc sức khỏe? Quyền được giáo dục? Quyền có công việc với những tiêu chuẩn sống đàng hoàng? Có thời gian rảnh? Thu nhập tăng? Dân chủ?

Bạn chỉ hành động thế khi bạn ghét mọi người. Vâng, khi thực sự ghét họ. Tôi không bao giờ từ chối bạn được chăm sóc sức khỏe, như các tiêu chuẩn ở Châu Âu hay Canada, nơi ngay cả cánh tả cứng nhắc cũng không hề phản đối những dịch vụ công cơ bản. Thế mà người Mỹ ngốc nghếch đã từ chối cho con cái, cha mẹ họ.

Từ chính xác mô tả tình cảm đó là “ghét” – vì khi bạn từ chối ai những thứ cơ bản như y tế hay hưu trí, bạn đang làm họ tổn thương vô cùng, và theo những cách rất thực tế. Họ phải chịu đựng cuộc sống tồi tệ hơn nhiều – được đo bằng tuổi thọ, hạnh phúc, thu nhập hoặc các mối quan hệ - đó là kết quả của sự từ chối đó.

Những người Mỹ ngốc nghếch cũng là kẻ lạm dụng. Họ lạm dụng tất cả những gì có thể, ngay cả với người thân yêu – và nghĩ rằng đó là sự thẳng thắn, lòng trắc ẩn, lòng tốt. Không, đó chỉ là công thức cho sự hủy diệt. Vì một xã hội với số người đủ lớn – bất chấp mọi giá lạm dụng người khác, kể cả người thân yêu của mình – chỉ có thể đi tới hủy hoại, cay đắng, khó khăn, đau khổ.

Nó dẫn tôi tới dạng nghèo cuối cùng. Nếu tôi từ chối bạn những điều cơ bản – chăm sóc y tế, giáo dục… - thế là tôi đang làm gì? Tôi đang phá hủy tiềm năng con người của bạn. Và đó chính là hình thức nghèo chân thật nhất, sâu sắc nhất về người Mỹ.

Người Mỹ giờ đang sống cuộc sống với những khả năng bị hạn chế. Chả thể đi đâu. Bế tắc. Bạn cũng có thể thấy trong các số liệu thống kê cơ bản, như số tử vong đang tăng lên, mất hy vọng vào tương lai, thực tế người trẻ không đủ khả năng ra ngoài và bắt đầu một gia đình riêng, một nửa số công việc hiện nay là “việc làm dịch vụ lương thấp”.

Ở Mỹ, cuộc sống của bạn sẽ trở nên nghèo hơn nhiều so với bất kỳ quốc gia giàu có nào khác. Nơi nào khác ư? Bạn có lẽ sẽ được hưởng nền giáo dục – có lẽ tốt hơn nhiều – và không bị què quặt vì nợ suốt đời. Có những công việc tốt hơn, với những tiêu chuẩn tốt hơn. Có nhiều thời gian rảnh hơn, cho gia đình, cho gắn kết, cho yêu thương. Có những biện pháp bảo vệ xã hội tốt hơn, nghĩa là bạn có ít thời gian để lo lắng hay căng thẳng. Tất cả điều đó không chỉ làm bạn bớt trầm cảm, tự tử, giúp bạn hạnh phúc hơn – hạnh phúc là khía cạnh của một thứ còn lớn hơn, tiềm năng con người.

Thế nên, nếu bạn là một người trẻ tuổi sống ở Mỹ. Lựa chọn của bạn là gì? Hầu hết các ngành công nghiệp đã tan tác, từ báo chí đến truyền thông đến giáo dục. Đó là lý do tại sao một nửa số công việc giờ là “việc làm dịch vụ lương thấp” – đó chỉ là cách nói lịch sự thôi, nói thẳng là làm người phục vụ.

Cuối cùng bạn quyết định lái Uber, giao thức ăn nhanh. Làm công việc biểu diễn. Theo đuổi sự hối hả bất cứ khi nào và bất cứ nơi đâu bạn có thể. Cái quái gì thế này? Bạn đã được giáo dục. Bạn có một bộ sưu tập bằng cấp. Nhưng bạn không bao giờ trở thành thứ bạn có thể - thứ có thể sẽ mang lại lợi ích hơn nhiều cho mọi người. Nhà khoa học, nhà nghiên cứu, tiểu thuyết gia, nhà báo, giáo sư, nhạc sĩ. Là ai đây? Chả ai cả. Không ai có thời gian làm bất cứ điều gì ngoài việc bị lợi dụng và bị lạm dụng, nhân danh việc cố gắng kiếm tiền để đạt được điều đó. Vì thế, bạn còn lại gì để đầu tư vào bản thân – thời gian hay tiền bạc?

Một khía cạnh trong tiềm năng con người là những gì bạn tạo dựng bản thân một cách chuyên nghiệp – và một ngày nào đó bạn kinh hoàng nhận ra, bạn sẽ không bao giờ đạt được những gì bạn muốn, ngoài việc được ca tụng là một người phục vụ mới. Một cái nữa là các mối quan hệ - thứ bạn xây dựng cho bản thân về mặt xã hội. Và giờ nếu là một người Mỹ, bạn không thể đủ khả năng để bắt đầu xây dựng một gia đình, có một ngôi nhà, phát triển một mối quan hệ trọn đời.

Thật tệ hại, đó là cách mà tiềm năng con người bạn bị phá hủy. Bạn thấy mình nghèo khả năng thế nào chưa. Bạn cũng không thể trở thành nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà báo, nhà văn – thậm chí bạn còn chẳng thể là người cha, người mẹ, người ông bà, người chồng, người vợ, hay người thương yêu của ai đó.

Bạn sẽ làm việc vì một khoản tiền, sau đó chết đi. Trên đường đi của mình, bạn sẽ biến các tỷ phú thành kẻ sở hữu nghìn tỷ - và những tay độc tài dân chủ. Còn bạn? Bạn có thể mở rông, bạn là hàng xài một lần, bạn chả là ai hết.

Cám ơn những người Mỹ ngốc nghếch. Họ ngốc nghếch đến nghẹt thở so với phần còn lại của thế giới, họ biến nước Mỹ thành trò cười. Vì họ tin rằng chả ai sống trên đời lại có mang giá trị nội tại nào – bắt đầu với bản thân, sau đó mở rộng tới những người thân yêu của họ… tới tất cả mọi người. Nếu họ thấy hạnh phúc khi lạm dụng chính mình – tức là họ đã học được bài học họ vốn được dạy suốt đời, chỉ có bạo lực và tàn nhẫn mới có tác dụng – thế nên tại sao họ lại không lạm dụng mọi người được cơ chứ?

Nước Mỹ giờ trở thành nơi không thể sống nổi. Tất nhiên bạn có thể sống ở đây, và bạn sẽ thấy OK thôi. Nhưng bạn sẽ nghèo. Nghèo theo những cách lạ lùng và khó hiểu vì nó vừa cũ, vừa mới. Bạn sẽ nghèo về tài chính – vì bạn sống trong một xã hội đang bắt đầu sụp đổ - mới chỉ bắt đầu thôi nhé.

Bạn cũng nghèo theo thuật ngữ y tế công, nếu bạn cần sử dụng nhiều dịch vụ y tế công. Bạn sẽ nghèo về thời gian và sức mạnh, như anh nông dân sống trong thời tiền chiến. Bạn sẽ nghèo cảm xúc nữa, như sống ở một đất nước không có hy vọng. Rồi bạn sẽ nghèo về xã hội, chính trị và văn hóa, giống như sống trong một đất nước chuyển sang thời phát xít cực đoan. Thêm vào các cuộc đảo chính, biểu tình – bạn sẽ nghèo về tiềm năng con người. Bạn sẽ không bao giờ trở thành những gì mà bạn có thể - không cùng cấp độ ở những nơi khác.

Đừng hiều nhầm ý tôi. Nhân loại đã sống sót qua nhiều sự kiện. Bệnh dịch, chiến tranh, sụp đổ, hủy diệt. Cuộc sống sẽ không kết thúc. Nó còn tiếp tục. Nhưng bạn có biết trọng tâm của tất cả những chuyện này là gì không? Đó là KHÔNG LẶP LẠI.

Đó là định nghĩa tối giản nhất về sự tiến bộ. Và thế là nước Mỹ giờ lại chưa có điều đó. Có lẽ đó mới là cái nghèo thực sự.

Umair haque

14 tháng 7 năm 2020

5 kỹ năng giúp bạn phát triển EQ - Mark Manson

5 kỹ năng giúp bạn phát triển trí tuệ cảm xúc (EQ)

Phi hành gia có lẽ là công việc khó nhất hành tinh. Trong hàng chục ngàn đơn ứng tuyển, mỗi thập kỷ NASA chỉ chọn ra khoảng nửa tá. Qui trình tuyển chọn rất nghiêm ngặt và yêu cầu cao. Bạn phải là một tay cừ khôi toàn diện mới đủ điều kiện. Bạn phải có chuyên môn sâu về khoa học kỹ thuật. Bạn cần ít nhất 1000 giờ bay. Bạn phải có vóc dáng cân đối và mạnh mẽ. Và trên hết, bạn phải là một tên khốn thông minh.

Lisa Nowak có đầy đủ tất cả những cái đó. Cô có bằng thạc sĩ kỹ thuật hàng không và đã học cao học ngành vật lý thiên văn tại Học Viện Hải Quân Hoa Kỳ. Cô đã lái máy bay thực hiện các nhiệm vụ trên không cho Hải Quân Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương trong hơn năm năm. Và vào năm 1996, cô là một trong số ít người may mắn được lựa chọn trở thành phi hành gia.

Rõ ràng cô thông minh như quỉ. Nhưng vào năm 2007, sau khi phát hiện ra người yêu mình đang qua lại với một phụ nữ khác, Lisa đã lái xe một mạch 15 tiếng đồng hồ như một con thoi từ Houston tới Orlando để đối đầu với nhân tình mới của bạn trai trong một bãi đậu xe sân bay. Lisa đóng gói cà vạt, bình xịt hơi cay và túi rác lớn, có một kế hoạch mơ hồ nhưng không thực sự suy nghĩ thấu đáo hòng bắt cóc người phụ nữ. Nhưng trước khi cô có thể lôi người phụ nữ đó ra khỏi ô tô, Lisa đã bùng nổ cảm xúc, là nguyên nhân dẫn tới việc cô bị bắt giữ nhanh chóng.

Trí tuệ cảm xúc là một khái niệm được các nhà nghiên cứu đưa ra vào những năm 1980 và 1990 nhằm giải thích tại sao những người thông minh như Lisa lại thường làm những việc thực sự vô cùng ngu ngốc. Lập luận như sau: giống như chỉ số thông minh chung (General Intelligence - IQ) là thước đo khả năng xử lý thông tin của bạn và đưa ra các quyết định hợp lý, trí tuệ cảm xúc (Emotional Intelligence – EQ) dùng để đo khả năng xử lý cảm xúc của bạn – cả cảm xúc của bạn và cảm xúc của người khác – để đưa ra các quyết định hợp lý.

Một số người có chỉ số IQ cao đáng kinh ngạc nhưng chỉ số EQ lại rất thấp – giống như  vị giáo sư tài giỏi của bạn không hợp với đôi vớ ông ta đang đi hay chẳng nhìn ra mục đích gì của việc tắm rửa. Lại có những người có chỉ số EQ cao đáng kinh ngạc nhưng IQ lại rất thấp – hãy nghĩ tới những người vất vả bươn chải ngoài đường thậm chí còn không thể đánh vần nổi tên của chính mình nhưng lại biết cách làm bạn cởi cả chiếc áo đang mặc trên người để đưa cho anh ta.

Các nhà nghiên cứu về EQ cho rằng nó thực sự còn quan trọng hơn cả IQ. Câu này gây tranh cãi nhiều nhất. Trong khi cái câu nhan nhản khắp nơi “Cái chết tiệt gì thế này?” lại chẳng khiến ai bận tâm. Đối với một người, đo lường trí tuệ cảm xúc rất khó, nếu không muốn nói là bất khả thi. Hầu hết những gì liên quan đến nó đều chủ quan.

Hơn nữa còn bởi vì trí tuệ cảm xúc không ổn định như trí thông minh. IQ khó bị thay đổi hơn. Nhưng EQ là thứ mà bạn có thể làm việc với nó, phát triển nó như cơ bắp hay một kỹ năng vậy, rồi quan sát nó tăng trưởng, như một bông hoa xinh đẹp trong khu vườn ngu ngốc của bạn.

Vì vậy, về cơ bản, dù bạn thông minh bao nhiêu đi chăng nữa, thì bạn cũng không có lý do bao biện. Hãy trở nên hiệu quả hơn nào. Phát triển trí tuệ cảm xúc để không hành xử ngu ngốc như Lisa.

Dưới đây là năm cách để bắt đầu.

1.  Luyện tập khả năng tự nhận thức

Giống như hầu hết những thứ thuộc về tình cảm, bạn không thể giỏi về nó cho đến khi bạn biết chính xác nó là cái chết tiệt gì. Khi bạn thiếu khả năng tự nhận thức, cố gắng quản lý cảm xúc chỉ giống như ngồi trong một chiếc thuyền nhỏ mà không có buồm chơi vơi trong biển cảm xúc của chính mình, hoàn toàn ngẫu hứng trước dòng chảy của bất cứ cái gì xuất hiện mỗi khoảnh khắc. Bạn không biết sẽ đi đâu và làm thế nào để tới đó. Và tất cả những gì bạn có thể làm là hét lên và kêu gào giúp đỡ.

   

Tự nhận thức chính là việc thấu hiểu bản thân bạn và hành vi của bạn ở ba cấp độ: 1) những gì bạn đang làm, 2) bạn cảm nhận về nó như thế nào, và 3) phần khó nhất, tìm hiểu xem bạn không hiểu gì về bản thân mình.

-          Thấu hiểu những gì bạn đang làm. Bạn có thể nghĩ chuyện này quả thật đơn giản và dễ dàng, nhưng sự thật là trong thế kỷ 21, hầu hết chúng ta đều chẳng biết mình đang làm cái quái gì thậm chí suốt nửa đời kia. Chúng ta có chế độ auto-pilot – tự động kiểm tra thư điện tử, text BFF – tự động kiểm tra Instagram, xem YouTube, kiểm tra mail, gõ BFF, v.v…

Loại bỏ những phiền nhiễu khỏi cuộc sống của bạn, như tắt điện thoại cứ ring ring suốt ngày của bạn đi và tham gia vào thế giới xung quanh bạn là bước tốt đẹp đầu tiên của quá trình tự nhận thức. Tìm không gian yên tĩnh, cô độc, có chút đáng sợ tiềm tàng, chính là nơi cần thiết cho sức khỏe tinh thần của chúng ta. Các hình thức gây xao lãng khác còn có công việc, tivi, ma túy, rượu, trò chơi điện tử, tranh cãi qua mạng internet…

Hãy lập lịch trình thời gian hàng ngày của bạn để có thể tránh xa khỏi chúng. Hãy làm cho buổi sáng của bạn không có âm nhạc hay podcast. Chỉ cần nghĩ về cuộc đời bạn. Hãy suy nghĩ về cảm giác của bạn. Dành 10 phút buổi sáng để thiền. Xóa mạng xã hội ra khỏi điện thoại của bạn trong một tuần. Bạn sẽ ngạc nhiên trước những gì xảy ra với mình.

Chúng ta sử dụng những phiền nhiễu này để tránh nhiều cảm xúc không thoải mái, vì thế khi xóa bỏ những phiền nhiễu ấy và tập trung vào cảm xúc của bản thân có thể phát hiện ra vài thứ đáng sợ. Nhưng loại bỏ phiền nhiễu vẫn là điều quan trọng vì nó đưa chúng ta lên cấp độ tiếp theo.

-          Thấu hiểu những gì bạn đang cảm nhận. Ban đầu, khi bạn thực sự chú ý đến cảm giác của bạn, nó có thể khiến bạn hoảng sợ. Bạn có lẽ nhận ra mình thường xuyên buồn bã hay mình là một tên khốn giận dữ với nhiều người trong đời. Bạn có thể nhận ra rất nhiều lo lắng đang diễn ra, và việc “nghiện điện thoại” thực ra chỉ là cách làm tê liệt và đánh lạc hướng bạn khỏi lo lắng.

Quan trọng là lúc này đừng phán xét những cảm xúc phát sinh. Bạn sẽ bị cám dỗ để nói gì đó kiểu như “Chết tiệt! Lo lắng ư? Cái quái gì đang xảy ra với mình thế nhỉ?” Nhưng điều đó chỉ làm mọi chuyện tệ hơn. Dù cảm xúc có là gì đi chăng nữa, chúng đều luôn có lý do hợp lý để tồn tại, ngay cả khi bạn chẳng nhớ lý do đó là gì. Vì thế đừng khiến bản thân căng thẳng.

-          Thấu hiểu khối cảm xúc của chính mình. Một khi bạn nhìn ra toàn bộ những thứ khó chịu mà bạn đang cảm thấy, bạn sẽ bắt đầu có cảm giác sự điên rồ nhỏ bé của mình đang trú ngụ nơi nào. Ví dụ, tôi thực sự có cảm xúc khi bị ngắt đoạn. Tôi dễ dàng nổi cáu khi cố gắng nói mà người ta lại phân tâm. Tôi coi đó là vấn đề cá nhân. Đôi khi cảm xúc biểu hiện thành thô lỗ, nhưng lại có lúc điều tệ hại xảy ra, tôi phải kết thúc bằng việc trông như một tên khốn , vì tôi không thể chịu đựng hai giây mà không nói từ nào để ra vẻ lịch thiệp. Đó là khối cảm xúc nhảm nhí của tôi. Và chỉ bằng cách nhận thức được nó, tôi mới có thể phản ứng lại với nó.

Giờ chỉ nhận thức được là không đủ. Người ta còn phải có khả năng quản lý cảm xúc nữa.

2.  Thử thách cảm xúc của bạn đi

Những người tin rằng cảm xúc là tất cả của cuộc đời thường tìm cách “điều khiển” cảm xúc của họ. Bạn không thể. Bạn chỉ có thể phản ứng với nó.

Cảm xúc đơn thuần chỉ là những tín hiệu nói cho chúng ta cần chú ý vào cái gì đó. Sau đó chúng ta có thể quyết định “cái gì đó” có quan trọng hay không và lựa chọn cách hành động tốt nhất để giải quyết vấn đề đó – hoặc không cần làm gì hết.

Không có cái gọi là cảm xúc “tốt” hay “xấu” – chỉ có phản ứng “tốt” hay “xấu” với cảm xúc của bạn.

Tức giận có thể là một cảm xúc mang tính hủy diệt nếu bạn định hướng sai và làm tổn thương người khác hoặc bản thân trong quá trình này. Nhưng nó có thể là cảm xúc tốt nếu bạn sử dụng nó để sửa chữa những bất công và/hoặc bảo vệ bản thân và mọi người.

Niềm vui có thể là một cảm xúc tuyệt vời khi được chia sẻ với những người bạn yêu thương khi có gì tốt đẹp xảy ra. Nhưng nó cũng có thể là một cảm xúc kinh hoàng nếu bắt nguồn từ việc làm tổn hại người khác.

Những cái đó gọi là hành động quản lý cảm xúc của bạn: nhận ra những gì bạn cảm thấy, quyết định liệu đó có phải là cảm xúc phù hợp đối với hoàn cảnh không, và tiếp đến là hành động.

Toàn bộ vấn đề này là để hướng cảm xúc của bạn vào thứ mà các nhà tâm lý học gọi là “hành vi hướng mục đích” – còn tôi thì thích gọi là “làm bản thân hiệu quả” hơn.

3.  Học cách tạo động lực cho bản thân

Bạn đã bao giờ từng đánh mất chính mình trong một hành động nào đó chưa? Giống như bạn bắt đầu làm một việc gì đó rồi đắm chìm trong nó, và khi bạn thoát khỏi trạng thái thôi miên đó, bạn nhận thấy ba tiếng đồng hồ trôi qua chỉ như mười lăm phút?

Chuyện này đôi khi xảy ra với tôi khi viết bài.  Tôi mất cảm giác về thời gian và tôi nhận được một loạt cảm xúc tinh tế khi vạch ra những ý tưởng trong đầu rồi diễn đạt chúng thành lời. Nó giống như cảm giác mê hoặc pha trộn chút âm mưu, sự nản lòng trộn với một chút dopamine khi tôi cảm thấy mình vừa nghĩ ra câu văn hay hoặc một trò đùa tinh quái, hoặc thứ gì đó không khiến tôi chửi rủa.

Tôi thích cảm giác này, và khi tôi đạt được nó, nó thúc đẩy tôi tiếp tục viết.

Dù vậy, hãy lưu ý một điều quan trọng: Tôi không chờ đợi cảm giác đó xuất hiện trước khi bắt đầu viết.

Tôi bắt đầu viết, rồi cảm giác đó bắt đầu xây dựng, nó thúc đẩy tôi tiếp tục viết, và cảm giác đó được xây dựng thêm chút nữa, cứ thế từng chút từng chút một.

Cái này tôi gọi là “Làm theo nguyên tắc” và có lẽ đó là một trong những chiêu thức đơn giản nhất nhưng kỳ diệu nhất mà tôi từng gặp. “Làm theo nguyên tắc” phát biểu rằng: hành động không chỉ là tác động của động lực, mà còn là nguyên nhân tạo ra động lực.

Hầu hết mọi người đều cố gắng tìm kiếm cảm hứng trước tiên để họ có thể thực hiện được những hành động nhất thời và thay đổi mọi thứ về bản thân và hoàn cảnh của mình. Họ cố tự nâng cao bản thân bằng bất cứ hương vị nào từ việc thủ dâm tinh thần theo phong cách của tuần đó để cuối cùng họ cũng có thể thực sự hành động. Nhưng sang tuần kế tiếp, họ hết hơi và trở lại trạng thái ban đầu, giật mình ngó sang một “phương pháp” tạo động lực khác.

Nhưng tôi thích bật nó lên trong đầu hoàn toàn. Khi tôi cần phải có động lực, tôi chỉ cần làm một cái gì đó thậm chí còn xa mới liên quan đến cái tôi muốn hoàn thành, sau đó hành động thúc đẩy động lực, lại thúc đẩy hành động…

Khi tôi không cảm thấy muốn viết, tôi tự nhủ giờ tôi chỉ làm việc với đề cương. Một khi tôi làm điều đó, nó thường khiến tôi nghĩ về cái gì đó thú vị hơn mà tôi chưa nghĩ ra nhưng lại muốn đề cập tới, thế là tôi lại viết nó ra một chút.

Trước khi tôi thấu hiểu điều đó, tôi đã đi được nửa đường bản đề cương mà còn chưa kịp mặc xong cái quần âu.

(Lưu ý: đó chỉ là vì tôi không bao giờ mặc quần âu.)

Vấn đề là để sử dụng được cảm xúc của bạn một cách hiệu quả để làm bản thân trở nên hiệu quả, bạn phải làm một cái gì đó.

Nếu bạn không cảm thấy bất cứ thứ gì có thể thúc đẩy được bạn, hãy làm một cái gì đó. Vẽ một hình tượng trưng, tìm một lớp học coding trực tuyến miễn phí, nói chuyện với một người lạ, học chơi một nhạc cụ, học một chủ đề nào đó thực sự khó nhằn, tham gia tình nguyện trong cộng đồng của bạn, tới lớp nhảy salsa, đóng giá sách, viết một bài thơ. Hãy chú ý vào cảm giác của bạn trước, trong và sau bất cứ thứ gì bạn làm rồi sử dụng chúng để hướng dẫn cho các hành vi tương lai của bản thân.

Và hãy nhớ rằng không phải cứ cảm xúc “tốt” mới thúc đẩy được bạn. Đôi khi tôi thấy nản lòng và thực sự bực mình khi không thể nói chính xác những gì mình muốn nói. Đôi khi tôi lo lắng những gì mình viết ra sẽ không cộng hưởng được với mọi người. Nhưng dù vì bất cứ lý do gì, những cảm giác đó thường chỉ làm tôi muốn viết nhiều hơn nữa. Tôi thích thách thức vật lộn với thứ gì đó cách xa tầm tay tôi một chút.

4.  Nhận biết cảm xúc từ người khác để tạo ra các mối quan hệ lành mạnh

Mọi thứ chúng ta vừa đề cập ở trên đều xử lý và điều khiển các cảm xúc bên trong chúng ta. Nhưng mục tiêu chính của việc phát triển EQ cuối cùng vẫn là nhằm thúc đẩy các mối quan hệ lành mạnh hơn trong cuộc sống của chính bạn.

Và các mối quan hệ lành mạnh – quan hệ lãng mạn, quan hệ gia đình, bạn bè… - đều bắt đầu bằng việc công nhận và tôn trọng các nhu cầu tình cảm của nhau.

Bạn làm điều này bằng cách kết nối và đồng cảm với người khác. Bằng việc lắng nghe người khác và chia sẻ bản thân một cách trung thực với mọi người – cách đó gọi là vượt qua nhược điểm.

Để đồng cảm với ai đó, không nhất thiết phải hoàn toàn thấu hiểu họ, chỉ cần chấp nhận họ như cách họ vốn có, ngay cả khi bạn không hiểu họ. Bạn học cách coi trọng sự tồn tại của họ và đối xử với họ như mục đích chứ không phải phương tiện cho một việc nào khác. Bạn thừa nhận nỗi đau của họ như nỗi đau của bạn – nỗi đau tập thể của chúng ta.

Các mối quan hệ là nơi sợi cao su tình cảm va chạm vào mặt đường tục ngữ. Chúng đưa chúng ta ra khỏi đầu và đi vào thế giới xung quanh ta. Chúng làm chúng ta nhận ra chúng ta là một phần của cái gì đó lớn hơn và phức tạp hơn bản thân chúng ta.

Và cuối cùng, các mối quan hệ chính là cách chúng ta xác định giá trị bản thân.

5.  Tìm hiểu cảm xúc cùng với giá trị

Khi cuốn sách của Daniel Goleman ra đời những năm 90, “trí tuệ cảm xúc” trở thành một từ khóa lớn trong tâm lý học. Các CEO và các nhà quản lý tìm đọc sách vở rồi đi tới đối xử với nhân viên theo trí tuệ cảm xúc để tạo động lực cho lực lượng lao động. Các nhà trị liệu cố tiếp thu thật nhiều nhận thức về cảm xúc của khách hàng để giúp họ kiểm soát cuộc sống. Bố mẹ được khuyến khích nuôi dưỡng trí tuệ cảm xúc ở trẻ nhằm chuẩn bị cho chúng trước một thế giới thay đổi và hướng cảm xúc.

Tuy nhiên nhiều kiểu suy nghĩ loại này đã bỏ qua vấn đề cốt lõi. Trí tuệ cảm xúc sẽ vô nghĩa nếu không hướng tới các giá trị của bạn.

Bạn có thể có một CEO có trí tuệ cảm xúc cao nhất hành tinh, nhưng nếu cô ta sẽ dụng các kỹ năng của mình để thúc đẩy nhân viên bán các sản phẩm tạo ra nhờ bót lột người nghèo hay phá hủy hành tinh, thì liệu trí tuệ cảm xúc có phải là một phẩm chất tốt?

Một người cha có thể dạy con trai mình những nguyên lý của trí tuệ cảm xúc, nhưng không dạy cậu bé giá trị của sự trung thực và tôn trọng, cậu có thể biến thành một kẻ tàn nhẫn, dối trá nhưng thông minh về mặt cảm xúc.

Những kẻ lừa đảo đều có EQ rất cao. Chúng đọc hiểu cảm xúc rất tốt, cả cảm xúc nội tại và đặc biệt cảm xúc của người khác. Nhưng cuối cùng chúng lại sử dụng thông tin đó để thao túng mọi người vì mục đích cá nhân. Chúng coi trọng bản thân hơn mọi thứ và định giá bản thân bằng chi phí của tất cả mọi người. Mọi thứ đều trở nên xấu xa khi bạn coi thế giới bên ngoài chỉ đáng chút xíu.

Lisa Nowak, với tất cả sự thông minh và chuyên môn sáng chói của mình, đã không thể xử lý được cảm xúc của chính mình và coi trọng những thứ sai lầm. Thế là cô ấy đã để cảm xúc đẩy mình ra khỏi vách đá đời thường, rơi từ ngoài không gian vào trong một không gian bị giam cầm.

Cuối cùng, chúng ta luôn chọn những gì chúng ta coi trọng, cho dù chúng ta thấu hiểu nó hay không. Và cảm xúc sẽ mang theo những giá trị này thông qua việc thúc đẩy hành vi của chúng ta theo một cách nào đó.

Để sống cuộc đời mà bạn thực sự muốn sống, trước tiên bạn phải rõ ràng về những gì bạn thực sự coi trọng, vì đó là nơi năng lượng cảm xúc của bạn sẽ được hướng tới.

Và khi đã biết những gì bạn thực sự đánh giá cao – không chỉ những gì bạn nói – lúc đó bạn mới có thể phát triển trí tuệ cảm xúc một cách tốt nhất.

Mark Manson

Ngày 11 tháng 4 năm 2019

https://markmanson.net