Những kẻ ngốc đã biến nước Mỹ thành nơi không đáng sống như
thế nào?
Nước Mỹ bây giờ là một
Nước Nghèo, có lẽ trong dài hạn.
Hôm qua New Zealand tuyên bố
thành công chống lại virut Corona. “Đội tuyển New Zeanland” – hay còn gọi là những
chú Kiwi, là cách báo chí gọi để chúc mừng đất nước được giải thoát khỏi virut.
Trong khi đó nước Mỹ đã tiến tới gần 70,000 ca. Bảy mươi ngàn – con số thật khủng
khiếp.
Những gì mà những kẻ ngốc đã làm
với nước Mỹ là biến nó thành một đất nước nghèo khổ. Không chỉ là loại nghèo khổ
thông thường – mà bạn nên gọi là nghèo có chiều sâu.
New Zealand không còn ca nhiễm mới.
Trong khi ở Mỹ đã thực sự mất kiểm soát. Một cách khác để nghĩ về việc này, đó
là người ta nói cơ hội tử vong của bạn vì đại dịch Corona ở Mỹ sẽ cao hơn ở New
Zealand. Nếu so sánh với Châu Âu và Canada, con số này ở Mỹ cũng cao hơn khoảng
100 lần.
Đó là một loại nghèo. Nghèo dịch vụ y tế
công. Người Mỹ đã có nhiều thập kỷ khốn khổ với dịch vụ y tế công do
những kẻ ngốc nghếch – những tên khốn đã bỏ phiếu chống lại các chính sách y tế
tốt hơn cho mọi người, gồm bản thân họ, con cái họ và cha mẹ họ. Những tên khốn
đó là ai thế? Đó là một số rất lớn, rất lớn người Mỹ.
Kết quả của hành động đó là một
xã hội nghèo dịch vụ y tế công theo một kiểu kỳ lạ và khủng khiếp. Điều tôi muốn
nói ở đây là tuổi thọ của người Mỹ thấp nhất trong thế giới giàu có, và người Mỹ
cũng có tỷ lệ các bệnh mãn tính có thể phòng ngừa được ở mức cao nhất, từ bệnh
tiểu đường tới béo phì, tim mạch. Thực tế bạn có thể nhìn thấy điều đó trên
gương mặt người Mỹ: một xã hội nghèo về
sức khỏe là một xã hội không lành mạnh.
Người Mỹ chúng ta muốn các xã hội
nghèo hơn chúng ta rất, rất nhiều lần sẽ bị bần cùng vì y tế công. Đây là một
kiểu quan niệm kỳ lạ, cần suy nghĩ thật tường tận, vì hiển nhiên chúng ta không
mong điều đó xảy ra ở một quốc gia giàu có. Mặc dù có lẽ ở một quốc gia nghèo,
không phải mọi thứ đều không phát triển. Thế mà hội chứng này là xảy ra duy nhất
với nước Mỹ - một dạng nghèo mà cả người Châu Âu và người Canada đều vắt óc ra
tìm hiểu tại sao, vì đơn giản họ đã gần như loại bỏ được nó hoàn toàn. Nhưng ở
nước Mỹ, nghèo sức khỏe là đặc hữu.
Đặc hữu đến mức bạn có thể thấy một
nước Mỹ đang ngày một nghèo đi về sức khỏe – thậm chí còn hồi sinh cả những căn
bệnh xưa cũ đã bị nhân loại chinh phục, từ sởi đến quai bị. Lại là thành quả của
những người Mỹ ngốc nghếch – những kẻ không đồng ý tiêm vắc xin cho con cái
mình, một thứ ý tưởng cuối cùng đã đẩy xã hội này trở về thời trung cổ với bệnh
đậu mùa và bại liệt.
Vậy chuyện gì sẽ xảy ra khi một
xã hội khốn khổ vì sức khỏe lại gặp một đại dịch? Đúng là thảm họa tuyệt đối. Tỷ
lệ tử vong và tỷ lệ nhiễm bệnh của Mỹ đều quá cao, vì nước Mỹ là một quả bom y
tế công thất bại đang chực chờ phát nổ.
Như vậy hậu quả của việc tạo ra một
xã hội nghèo y tế công là gì? Vâng, người dân Mỹ đang phải đối mặt với một lựa
chọn khủng khiếp chưa bao giờ xảy ra trong thế giới giàu có, thậm chí cả thế giới
các nước nghèo cũng chưa từng: tiền hay sinh mạng. “Phá sản y tế (medical
bankruptcy)” là kết quả - tôi trích dẫn câu nói trên vì đó là khái niệm hiếm
khi xảy ra ở bất kỳ đâu.
Tất cả những chuyện này đã xảy ra
như thế nào?
Người Mỹ còn nghèo về văn hóa nữa. Những kẻ ngốc
đã biến nền văn hóa Mỹ thành một thế giới thụt lùi, thiển cận, hẹp hòi và ngốc
nghếch. Theo nghĩa đen, những mảnh vụn nhỏ nhặt nhất của nhân phẩm và sự sáng
suốt đều đến dưới hình thức một chướng ngại chết chóc, đáng khinh miệt vì bị chối
bỏ hoặc bị “phán xét” sai lầm – từ việc đơn giản như đeo khẩu trang đến việc lớn
hơn như giáo dục người Mỹ xem phần còn lại của thế giới giàu có và cả thế giới
các nước nghèo đang vận hành thế nào – thực tế những xã hội này còn vận hành tốt
hơn nhiều so với chúng ta.
Những miếng bánh lớn trong nền
văn hóa Mỹ rất đáng ghét, ngớ ngẩn, hoặc kỳ quặc tới mức chúng có thể bị coi là
bất hợp pháp, đáng cười nhạo, hoặc gây hoang mang ở phần lớn chỗ khác, từ
Canada, Châu Âu, hay Châu Á. “Tranh luận” xem câu trả lời cho những vụ nổ súng trong
trường học – điều không xảy ra ở nơi nào khác ngoài nước Mỹ - lại rơi vào tay
các giáo viên? Những ý tưởng như các tỷ phú thì có ích lợi gì cho xã hội không,
hay những thứ như chăm sóc sức khỏe, hưu trí, lương hưu, thu nhập, và an toàn
liệu có phải là quyền con người không? Gần như bất kỳ ai khác trên thế giới này
đều thấy những khái niệm kiểu như trên buồn cười sái quai hàm, và đó là cách những
người Mỹ ngốc nghếch biến đất nước mình thành trò cười trên thế giới.
Tất nhiên, mục tiêu của một nền
văn hóa của sự ngốc nghếch là tạo ra những thằng ngốc, và nền văn hóa Mỹ là cái
nôi và sữa mẹ cho những người Mỹ ngốc nghếc. Từ Tucker Carlson tới Bill O’Reilly
hay Người Ngoài Hành Tinh Cổ Đại, một nền văn hóa nghèo nàn khiến người Mỹ thờ
ơ, dễ bảo, phục tùng và sợ hãi.
Tucker sẽ lấp đầy đầu bạn bằng những
thông tin sai lệch, truyền hình thực tế biến việc trở thành tên ngốc là điều
bình thường. Kết quả của sự bần cùng văn hóa là: người Mỹ nghèo ở những phương
diện rất trực quan, rõ ràng – như nghèo trong vấn đề chăm sóc sức khỏe, bình đẳng,
quyền lực, tiền bạc.
Còn nghèo cả về thời gian nữa. Đây là một
thước đo tiếp theo của tôi cho cái nghèo. Người Mỹ chả thể làm được gì nhiều để
thay đổi xã hội của họ - vì họ nghèo thời gian. Họ làm việc chăm chỉ hơn bất kỳ
ai trong thế giới giàu có. Nghỉ phép ở Mỹ là một thứ gì đó gần như tương đương
với bị sa thải. Đi lại 3 giờ mỗi ngày? Đó là vấn đề của bạn. Người Mỹ không có
thời gian – và họ chưa hẳn đã hiểu đó là một dạng nghèo có chiều sâu. Vì khi bạn
luôn chạy đuổi theo thời gian, thì lúc nào bạn sẽ tiết kiệm, đầu tư, giáo dục, suy
nghĩ, hay có một cuộc sống đàng hoàng? Bạn không thể. Bạn luôn lo lắng, mệt mỏi,
hoảng loạn, rụng tóc, và cuối cùng bạn bị tê liệt.
Điều đó dẫn tôi tới một dạng
nghèo khác – nghèo
cảm xúc.
Người Mỹ sống cuộc đời nghèo nàn
xúc cảm vô cùng. Đất nước này luôn liên tục được xếp hạng là một quốc gia rất,
rất không hạnh phúc so với vùng Scandinavi. Đó là một trong những nơi xa xôi và
căng thẳng nhất thế giới.
Theo đà đó, tỷ lệ trầm cảm tăng vọt,
vượt chuẩn trung bình toàn cầu, các vụ tự tử gia tăng chóng mặt, và những từ
như “vô vọng” hay “tuyệt vọng” cũng là đặc hữu của nước Mỹ.
Hãy tưởng tượng bạn đang sống một
cuộc đời nghèo về tài chính, nghèo về thời gian, và nghèo về y tế công, như hầu
hết người Mỹ đang sống. Xét về mặt cảm xúc thì đó là loại cuộc sống như thế
nào? Cuộc sống của một người nghèo, đúng không? Đầy những đêm bạn mất ngủ, tự hỏi
làm sao thanh toán hết hóa đơn. Đó là câu đố mang theo lo lắng và hoảng loạn.
Những suy nghĩ không kiểm soát được chạy đua trong tâm trí. Rất nhanh chóng, bạn
sẽ giống như hầu hết người Mỹ: tức giận, căng thẳng, chán nản. Cho dù bạn có
làm việc chăm chỉ đến đâu, dường như không bao giờ bạn có thể chấm dứt những thứ
đó. Bạn không bao giờ có đủ thời gian cho người thân yêu – hay chỉ là cho bản
thân thư giãn, hay học một cái gì đó mới. Nhưng đó mới là ngọn nguồn của hạnh
phúc. Vậy thì có gì lạ đâu khi người Mỹ khốn khổ, giận dữ?
Những tên ngốc đã làm những điều
này xảy ra. Ai bỏ phiếu hết lần này tới lần khác phản đối chăm sóc sức khỏe tâm
thần? Ở Mỹ, bạn có thể nhận được chăm sóc y tế - câu trả lời với chi phí thấp
nhất hay còn gọi là “liệu pháp”. Nhưng không thể nhận được chăm sóc y tế đúng
cách, như ở Châu Âu hay Canada – với những liệu pháp tâm lý cẩn thận, lâu dài.
Nó không tồn tại ở nước Mỹ, nếu khám ngoài thì có thể ở một số thành phố lớn.
Thay vào đó, những tên ngốc đã bỏ
phiếu cho cuộc sống trở thành cơn ác mộng vì căng thẳng, đau khổ và giận dữ.
Cùng với những cơn thịnh nộ. Cùng với sự căm ghét. Bạo loạn và giận dữ khiến nước
Mỹ trở hành trò cười trên thế giới. Tại sao những tên ngốc lại từ chối tất cả -
bao gồm cả chính họ - cho một thu nhập tốt hơn, chế độ chăm sóc sức khỏe tốt
hơn, hưu trí và lương hưu tốt hơn, nhiều thời gian hơn để có một cuộc sống đàng
hoàng? Vì họ đã quan niệm rằng không ai có giá trị nội tại cả. Do đó, mọi người
phải là đối thủ cạnh tranh tàn khốc, chống lại người khác, vì những vấn đề cơ bản
như công việc, chăm sóc sức khỏe, lương hưu…
Nhưng đây là những thứ khi người
ta hợp tác – như ở Châu Âu và Canada – họ có thể trao cho nhau rất đơn giản.
Không cần bận tâm. Những người Mỹ ngốc nghếch – còn tự mua dây buộc mình bởi những
kẻ ngốc hơn – lại tin rằng cách duy nhất để thoát khỏi một xã hội đầy toan tính
thế này là trở thành một kẻ săn mồi hung ác hơn, to lớn hơn, đói khát hơn.
Nhưng những gì xảy ra lại là xã hội
này nổ ra một cuộc tấn công tự hủy diệt ngoạn mục và trở thành một nơi không thể
sống được, bởi sự tàn ác không thể tin nổi với phần còn lại của thế giới lại
thành chuẩn mực – như để trẻ em nổ súng trong trường, thờ ơ với sinh mạng mà đỉnh
điểm là cái chết của hàng loạt người vì virut.
Tất cả những cái đó đưa tôi tới một
loại nghèo khác: một thứ mà chúng ta vẫn chưa có một cái tên hay cho nó. Nghèo niềm tin,
nghèo lòng tốt, nghèo sự tử tế. Người Mỹ đang bị bần cùng sâu sắc
theo cách này, hay tôi có thể đơn giản gọi đó là họ dường như thực sự căm ghét
nhau. Làm sao có thể sống tốt trong một xã hội mà người ta ghét nhau. Một xã hội
toàn những con người chán ghét không thể hợp tác để hoàn thành bất cứ cái gì,
cho dù là đánh bại một đại dịch chết chóc, hay tạo ra một tương lai tốt hơn bằng
cách đầu tư vào trường học, bệnh viện, ý tưởng, nghiên cứu và các thành tựu.
Tôi không có ý nói là bạn đang
căm ghét ai. Tôi chỉ muốn diễn đạt một cách kỹ thuật hơn, một thứ gần như vô
hình ở Mỹ, vì giống như không khí, nó chỉ là không gian bao trùm lên mọi người.
Dù sao thì cũng biết gọi nó thế nào đây, khi một số lớn người Mỹ đã từ chối hết
lần này đến lần khác quyền được chăm sóc sức khỏe? Quyền được giáo dục? Quyền
có công việc với những tiêu chuẩn sống đàng hoàng? Có thời gian rảnh? Thu nhập
tăng? Dân chủ?
Bạn chỉ hành động thế khi bạn
ghét mọi người. Vâng, khi thực sự ghét họ. Tôi không bao giờ từ chối bạn được chăm
sóc sức khỏe, như các tiêu chuẩn ở Châu Âu hay Canada, nơi ngay cả cánh tả cứng
nhắc cũng không hề phản đối những dịch vụ công cơ bản. Thế mà người Mỹ ngốc nghếch
đã từ chối cho con cái, cha mẹ họ.
Từ chính xác mô tả tình cảm đó là
“ghét” – vì khi bạn từ chối ai những thứ cơ bản như y tế hay hưu trí, bạn đang
làm họ tổn thương vô cùng, và theo những cách rất thực tế. Họ phải chịu đựng cuộc
sống tồi tệ hơn nhiều – được đo bằng tuổi thọ, hạnh phúc, thu nhập hoặc các mối
quan hệ - đó là kết quả của sự từ chối đó.
Những người Mỹ ngốc nghếch cũng
là kẻ lạm dụng. Họ lạm dụng tất cả những gì có thể, ngay cả với người thân yêu –
và nghĩ rằng đó là sự thẳng thắn, lòng trắc ẩn, lòng tốt. Không, đó chỉ là công
thức cho sự hủy diệt. Vì một xã hội với số người đủ lớn – bất chấp mọi giá lạm
dụng người khác, kể cả người thân yêu của mình – chỉ có thể đi tới hủy hoại,
cay đắng, khó khăn, đau khổ.
Nó dẫn tôi tới dạng nghèo cuối
cùng. Nếu tôi từ chối bạn những điều cơ bản – chăm sóc y tế, giáo dục… - thế là
tôi đang làm gì? Tôi đang phá hủy tiềm năng con người của bạn. Và đó chính là
hình thức nghèo chân thật nhất, sâu sắc nhất về người Mỹ.
Người Mỹ giờ đang sống cuộc sống
với những khả năng bị hạn chế. Chả thể đi đâu. Bế tắc. Bạn cũng có thể thấy
trong các số liệu thống kê cơ bản, như số tử vong đang tăng lên, mất hy vọng
vào tương lai, thực tế người trẻ không đủ khả năng ra ngoài và bắt đầu một gia
đình riêng, một nửa số công việc hiện nay là “việc làm dịch vụ lương thấp”.
Ở Mỹ, cuộc sống của bạn sẽ trở
nên nghèo hơn nhiều so với bất kỳ quốc gia giàu có nào khác. Nơi nào khác ư? Bạn
có lẽ sẽ được hưởng nền giáo dục – có lẽ tốt hơn nhiều – và không bị què quặt
vì nợ suốt đời. Có những công việc tốt hơn, với những tiêu chuẩn tốt hơn. Có
nhiều thời gian rảnh hơn, cho gia đình, cho gắn kết, cho yêu thương. Có những
biện pháp bảo vệ xã hội tốt hơn, nghĩa là bạn có ít thời gian để lo lắng hay
căng thẳng. Tất cả điều đó không chỉ làm bạn bớt trầm cảm, tự tử, giúp bạn hạnh
phúc hơn – hạnh phúc là khía cạnh của một thứ còn lớn hơn, tiềm năng con người.
Thế nên, nếu bạn là một người trẻ
tuổi sống ở Mỹ. Lựa chọn của bạn là gì? Hầu hết các ngành công nghiệp đã tan
tác, từ báo chí đến truyền thông đến giáo dục. Đó là lý do tại sao một nửa số
công việc giờ là “việc làm dịch vụ lương thấp” – đó chỉ là cách nói lịch sự
thôi, nói thẳng là làm người phục vụ.
Cuối cùng bạn quyết định lái
Uber, giao thức ăn nhanh. Làm công việc biểu diễn. Theo đuổi sự hối hả bất cứ
khi nào và bất cứ nơi đâu bạn có thể. Cái quái gì thế này? Bạn đã được giáo dục.
Bạn có một bộ sưu tập bằng cấp. Nhưng bạn không bao giờ trở thành thứ bạn có thể
- thứ có thể sẽ mang lại lợi ích hơn nhiều cho mọi người. Nhà khoa học, nhà
nghiên cứu, tiểu thuyết gia, nhà báo, giáo sư, nhạc sĩ. Là ai đây? Chả ai cả.
Không ai có thời gian làm bất cứ điều gì ngoài việc bị lợi dụng và bị lạm dụng,
nhân danh việc cố gắng kiếm tiền để đạt được điều đó. Vì thế, bạn còn lại gì để
đầu tư vào bản thân – thời gian hay tiền bạc?
Một khía cạnh trong tiềm năng con
người là những gì bạn tạo dựng bản thân một cách chuyên nghiệp – và một ngày
nào đó bạn kinh hoàng nhận ra, bạn sẽ không bao giờ đạt được những gì bạn muốn,
ngoài việc được ca tụng là một người phục vụ mới. Một cái nữa là các mối quan hệ
- thứ bạn xây dựng cho bản thân về mặt xã hội. Và giờ nếu là một người Mỹ, bạn
không thể đủ khả năng để bắt đầu xây dựng một gia đình, có một ngôi nhà, phát
triển một mối quan hệ trọn đời.
Thật tệ hại, đó là cách mà tiềm
năng con người bạn bị phá hủy. Bạn thấy mình nghèo khả năng thế nào chưa. Bạn cũng
không thể trở thành nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà báo, nhà văn – thậm chí bạn
còn chẳng thể là người cha, người mẹ, người ông bà, người chồng, người vợ, hay
người thương yêu của ai đó.
Bạn sẽ làm việc vì một khoản tiền,
sau đó chết đi. Trên đường đi của mình, bạn sẽ biến các tỷ phú thành kẻ sở hữu nghìn
tỷ - và những tay độc tài dân chủ. Còn bạn? Bạn có thể mở rông, bạn là hàng xài
một lần, bạn chả là ai hết.
Cám ơn những người Mỹ ngốc nghếch.
Họ ngốc nghếch đến nghẹt thở so với phần còn lại của thế giới, họ biến nước Mỹ
thành trò cười. Vì họ tin rằng chả ai sống trên đời lại có mang giá trị nội tại
nào – bắt đầu với bản thân, sau đó mở rộng tới những người thân yêu của họ… tới
tất cả mọi người. Nếu họ thấy hạnh phúc khi lạm dụng chính mình – tức là họ đã
học được bài học họ vốn được dạy suốt đời, chỉ có bạo lực và tàn nhẫn mới có
tác dụng – thế nên tại sao họ lại không lạm dụng mọi người được cơ chứ?
Nước Mỹ giờ trở thành nơi không
thể sống nổi. Tất nhiên bạn có thể sống ở đây, và bạn sẽ thấy OK thôi. Nhưng bạn
sẽ nghèo. Nghèo theo những cách lạ lùng và khó hiểu vì nó vừa cũ, vừa mới. Bạn
sẽ nghèo về tài
chính – vì bạn sống trong một xã hội đang bắt đầu sụp đổ - mới chỉ bắt
đầu thôi nhé.
Bạn cũng nghèo theo thuật ngữ y tế
công, nếu bạn cần sử dụng nhiều dịch vụ y tế công. Bạn sẽ nghèo về thời gian và
sức mạnh, như anh nông dân sống trong thời tiền chiến. Bạn sẽ nghèo cảm xúc nữa,
như sống ở một đất nước không có hy vọng. Rồi bạn sẽ nghèo về xã hội, chính trị
và văn hóa, giống như sống trong một đất nước chuyển sang thời phát xít cực
đoan. Thêm vào các cuộc đảo chính, biểu tình – bạn sẽ nghèo về tiềm năng con
người. Bạn sẽ không bao giờ trở thành những gì mà bạn có thể - không cùng cấp độ
ở những nơi khác.
Đừng hiều nhầm ý tôi. Nhân loại
đã sống sót qua nhiều sự kiện. Bệnh dịch, chiến tranh, sụp đổ, hủy diệt. Cuộc sống
sẽ không kết thúc. Nó còn tiếp tục. Nhưng bạn có biết trọng tâm của tất cả những
chuyện này là gì không? Đó là KHÔNG LẶP LẠI.
Đó là định nghĩa tối giản nhất về
sự tiến bộ.
Và thế là nước Mỹ giờ lại chưa có điều đó. Có lẽ đó mới là cái nghèo thực sự.
Umair haque
14 tháng 7 năm 2020
