Hàng ngàn bạn trên Facebook ư? Bộ nào của bạn
chẳng thèm quan tâm đâu
Trang Facebook
có thể là nơi để bạn khoe khoang đám bạn bè đông như một đội quân nhỏ, nhưng
theo một nghiên cứu mới đây, đối với bộ não của bạn, điều đó cũng chả có gì
khác so với ngày xưa.
Trở lại những
năm đầu thập kỷ 90, khi web và mạng xã hội vẫn chỉ là giai thoại, một nhà tâm
lý học tên là Robin Dunbar đã khám phá ra điều lý thú về kích cỡ và cấu trúc bộ
não. Ông nhận thấy rằng kích thước của phần bên não phát triển nhất ngày nay,
neocortex (lớp vỏ não mới), có liên quan chặt chẽ với số lượng tương đối của
các mối quan hệ xã hội. Trước tiên ông đánh giá mối tương quan này trong các động
vật linh trưởng, sau đó lý luận rằng điều tương tự cũng có thể áp dụng với con
người. Ông đã đúng. Ông quan sát và nhận thấy, loài người trong suốt chiều dài lịch
sử, con số đẹp nhất cho qui mô của mạng lưới tương tác xã hội của một người là
từ 100 đến 200 mối quan hệ.
Thế nên bạn đã
biết tại sao “Số Dunbar” lại ra đời. Nó nói rằng: bộ não con người được căn chỉnh
để xử lý hiệu quả khoảng 150 mối quan hệ nông cạn, mạnh yếu đồng thời.
Nhưng các mạng
xã hội hay các phương tiện truyền thông xã hội gần đây đưa chúng ta những trải
nghiệm có vẻ như mâu thuẫn với phát hiện của Dunbar. Về mặt lý thuyết, Facebook
và các trang web khác được coi là những công cụ để mở rộng mạng lưới quan hệ,
cho phép chúng ta tận dụng các nguồn lực hạn chế để duy trì nhiều mối quan hệ
hơn với ít thời gian hơn. Giờ công nghệ đã cho phép chúng ta ngồi một góc, giao
tiếp qua nhận dạng, và vượt qua những ràng buộc khiến các nhóm xã hội bị kìm
hãm từ hàng thế kỷ qua.
Ai có thể kiểm
tra lại giả thuyết này tốt hơn chính Robin Dunbar? Để thực hiện việc này, ông
đã dựa vào một điều tra từ một nguồn không ai nghĩ tới, công ty Thomas J. Fudge
chuyên sản xuất bánh bích quy ở Anh. Cuộc điều tra được tổ chức rất tốt, lấy mẫu
ngẫu nhiên trên toàn quốc 2.000 người dùng mạng xã hội thường xuyên và 1.375
người không cần thiết phải dùng mạng xã hội thường xuyên (nhóm thứ hai sẽ có
tính đại diện nhiều hơn cho toàn bộ dân số). Các câu hỏi khảo sát đi sâu vào
tìm hiểu xem họ đã trả lời bao nhiêu người bạn trên Facebook và sự thân thiết gần
gũi trong quan hệ với những người đó đến mức nào.
Phân tích kết quả
sau đó cho thấy, bất chấp các con số trên các trang Facebook, con người hiện đại
của chúng ta cũng chỉ giống như con người của hàng thế kỷ trước thôi. Số mối
quan hệ thực sự vẫn chỉ dao động từ 150 tới 180 người. Những người tham gia trả
lời tích cực nhất trên các mạng xã hội cũng cho biết rằng, chỉ có khoảng 28% “bạn”
trên Facebook của họ có thể coi là “xác thực” có quen biết. Đi sâu hơn, họ phải
công nhận rằng thực sự chỉ có khoảng 15 người trong số đó có thể coi là “bạn bè
gần gũi”.
Như vậy, điểm mấu
chốt ở đây là: dù mạng xã hội có công khai những con số bạn bè thế nào đi chăng
nữa, bộ não của chúng ta vẫn chỉ có thể dung chứa được một số lượng hạn chế các
mối quan hệ tương đối, giống như bao đời nay vẫn thế.
Dunbar đã đề xuất
trong nghiên cứu này: “Thực tế là người ta có lẽ không nên dùng mạng xã hội để
gia tăng qui mô các mối quan hệ xã hội của họ mà nên để mạng xã hội hoạt động
như công cụ để ngăn chặn tình bạn tan rã theo thời gian khi không có cơ hội gặp
mặt trực tiếp.”
David
DiSalvo
Trích
từ Royal
Society Open Science
