Chỉ dẫn tuyệt vời về giá trị cá nhân của Mark Manson

“Tôi là người thế nào?”: Chỉ dẫn tuyệt vời về giá trị cá nhân

Vài năm trước, tôi từng có một ý tưởng viết bài báo theo chủ đề self – help với tựa “Bí mật năng suất của Adolf Hitler”. Bài báo có thể tập trung vào tất cả những khía cạnh phổ biến trong self-help như mục tiêu, tầm nhìn, thói quen buổi sáng – ngoại trừ suy nghĩ khủng bố của Hitler.

“Hitler bắt đầu một ngày lúc 5h sáng với bài tập nhanh yoga và 5 phút đọc báo, ông ta có khả năng tập trung tâm trí vào những mục tiêu đầy tham vọng của mình.”

“Hitler đã khám phá ra mục đích cuộc đời mình trong một quán bia ở độ tuổi 20 và từ đó không ngừng theo đuổi nó, vì thế đã tạo đam mê cho cuộc sống của anh ta và truyền cảm hứng cho hàng triệu người khác giống như anh ta.”

“Adof là một người ăn chay khắc khổ, và đảm bảo luôn tìm được thời gian trong lịch trình diệt chủng và thống trị thế giới bận rộn của mình để khám phá khía cạnh sáng tạo của bản thân: ông ta dành vài giờ mỗi tuần để nghe nhạc kịch và vẽ phong cảnh yêu thích.”

Tôi biết tôi có thể viết một bài thật vui nhộn. Nhưng đó là vì tôi là một tên bệnh hoạn. Cuối cùng, tôi không bao giờ đủ can đảm để viết nó, vì những lý do rõ ràng.

Tôi đã làm nghề này đủ lâu để hiểu rằng a) một đống người sẽ cảm thấy bị xúc phạm và dùng mọi nỗ lực hủy hoại một tuần của tôi với email phàn nàn và kêu la trên mạng xã hội, b) sự châm biếm sẽ đi qua đầu một nhóm người và họ có thể nghĩ tôi thực sự là một tên Phát xít, và c) một số ấn phẩm truyền thông kinh khủng nào đó sẽ chạy tít “Tác giả bestelling tự xưng là chủ nghĩa Phát xít mới” hay những thứ nhảm nhí khác, và sự nghiệp của tôi cuối cũng sẽ kết thúc.

Vì thế, tôi đã không bao giờ viết bài đó. Cứ gọi tôi là kẻ hèn nhát. Nhưng nó là thế đấy.

Nó làm tôi đôi chút khó chịu vì tôi nghĩ việc châm biếm năng suất và sức ảnh hưởng đáng kinh ngạc của Hitler là một ví dụ hoàn hảo cho quan điểm tôi từng nói trong thế giới self – help: đạt được thành công trong đời gần như không quan trọng bằng định nghĩa thành công của chúng ta. Nếu chúng ta xác định thành công kinh khủng giống như thống trị thế giới và tàn sát hàng triệu người – thế thì làm việc chăm chỉ, thiết lập và đạt được mục tiêu, xây dựng kỷ luật cho tâm trí, tất cả đều trở thành điều tồi tệ.

Nếu bạn loại bỏ những điều kinh khủng về đạo đức khỏi Hitler, thì trên lý thuyết, ông ta là một trong những người self – help thành công nhất trong lịch sử nhân loại. Ông ta đi từ một nghệ sĩ thất bại, tan nát, tới chỉ huy cả một đất nước và đội quân hùng mạnh nhất thế giới trong suốt hai thập kỷ. Ông ta huy động và truyền cảm hứng cho hàng triệu người. Ông ta không biết mệt mỏi, sắc sảo và tập trung cao độ vào các mục tiêu của mình. Ông ta được cho là đã ảnh hưởng đến lịch sử thế giới nhiều hơn bất kỳ ai từng sống.

Nhưng tất cả những cái đó đã đi theo những mục tiêu mất trí, phá hoại. Và hàng chục triệu người đã chết vì những giá trị sai lầm của ông ta.

Do đó, bạn không thể nói về việc tự cải thiện bản thân mà không nói về các giá trị. Sẽ không đủ nếu chỉ nói đơn giản mấy câu “trưởng thành” và trở thành “một người tốt hơn”. Bạn phải xác định người tốt là thế nào. Bạn phải quyết định bạn muốn phát triển theo hướng nào. Vì nếu không, chúng ta có thể bị đánh lừa.

Có rất nhiều người không nhận ra điều này. Nhiều người thoạt tiên tập trung vào mục tiêu trở nên hạnh phúc và có cảm xúc tốt đẹp suốt đời – mà không nhận ra rằng nếu các giá trị của họ ốm yếu, cảm giác tốt đẹp sẽ làm tổn thương họ nhiều hơn là giúp họ. Nếu giá trị lớn nhất của bạn trong đời này là thở Vicodin qua ống hút, thế thì cảm xúc tốt đẹp hơn chỉ làm cho đời bạn thêm tồi tệ hơn.

Khi tôi viết cuốn sách “The Subtle Art of Not Giving a F*ck”, gần như toàn bộ cuốn sách thực sự chỉ là một cách lén lút khiến mọi người nghĩ về giá trị của mình rõ ràng hơn. Có cả triệu cuốn self – help ngoài kia dạy bạn cách đạt được mục tiêu, nhưng thực tế rất ít người đặt câu hỏi ban đầu bạn nên có mục tiêu nào. Mục đích của tôi là viết cuốn sách để làm điều đó, và đã làm được.

Trong cuốn sách, tôi cố tình tránh đi sâu vào những giá trị tốt/xấu là gì – chúng trông thế nào, và tại sao chúng đạt được/không đạt được – một phần vì tôi không muốn đẩy giá trị của mình lên độc giả. Nói cho cùng, quan điểm về giá trị của bạn phải là bạn tự mình chấp nhận chúng, chứ không phải vì cái gã viết ra cuốn sách bìa màu cam đáng ghét nói cho bạn. Nhưng nếu tôi thành thật, tôi cũng sẽ không đi sâu vào xác định các giá trị vì đó là chủ đề cực kỳ khó để viết hay.

Vì vậy, bài viết này của tôi là nỗ lực để cuối cùng cũng làm được điều đó. Nói về các giá trị. Chứ không phải chúng là cái gì và tại sao lại thế. Tại sao chúng ta tìm thấy những điều quan trọng, hậu quả của tầm quan trọng đó là gì, và làm thế nào chúng ta có thể thay đổi những gì chúng ta thấy quan trọng. Đó không phải là một chủ đề đơn giản. Và bài viết khá dài. Thế là quá đủ với tôi. Nào, hãy tiếp tục với nó.

Giá trị cá nhân của bạn là gì?

Mỗi khoảnh khắc, mỗi ngày, bạn có nhận ra nó không, bạn đang quyết định sử dụng thời gian của bạn như thế nào, tập trung vào cái gì, điều khiển năng lượng của bạn đi đâu.

Ngay bây giờ, bạn đang lựa chọn đọc bài viết này. Có vô số thứ bạn có thể đang và sẽ làm, nhưng bạn đã lựa chọn ở đây. Có lẽ chỉ một phút nữa, bạn lại quyết định bạn cần đi tiểu. Hay ai đó nhắn tin và bạn ngừng đọc. Khi những thứ đó xảy ra, bạn đang đưa ra một quyết định đơn giản và đầy giá trị: điện thoại (hay cái toilet) đáng giá với bạn hơn bài báo này. Và hành vi của bạn sẽ tuân theo sự định giá đó.

Giá trị của chúng ta được phản ánh liên tục trong cách chúng ta lựa chọn ứng xử.

Điều này cực kỳ quan trọng – vì tất cả chúng ta đều chỉ có vài thứ mà chúng ta nghĩ và nói rằng chúng ta đánh giá cao nó, nhưng lại không bao giờ hướng tới nó bằng hành động. Tôi có thế nói với mọi người (và cả chính tôi nữa) cho đến khi xanh mặt rằng tôi quan tâm đến biến đổi khí hậu hay những hiểm họa từ phương tiện truyền thông mạng xã hội, nhưng nếu tôi vẫn suốt ngày lái chiếc SUV rất ngốn gas, liên tục refreh các newsfeeds, thế thì hành vi của tôi đang nói một câu chuyện hoàn toàn khác.

Hành động không nói dối. Chúng ta tin rằng mình muốn có được công việc đó, nhưng khi gặp khó khăn, chúng ta lại thấy nhẹ nhõm vì không ai gọi lại cho mình, thế là mình có thể tiếp tục trở lại với trò chơi điện tử. Chúng ta nói với bạn gái rằng thực sự muốn gặp cô ấy, nhưng vào giây phút đám bạn gọi tới, lịch trình của chúng ta lại biến hóa kỳ ảo như mã Moses ngăn Biển Đỏ.

Nhiều người trong chúng ta tuyên bố các giá trị mà chúng ta ước ao có được như một cách để che đậy những giá trị chúng ta thực sự có. Theo cách này, nguyện vọng thường có thể trở thành một hình thức tránh né khác. Thay vì đối mặt với con người thực của chúng ta, chúng ta lại đánh mất chính mình trong con người mà chúng ta muốn trở thành.

Nói cách khác: chúng ta nói dối chính mình vì chúng ta không thích một số giá trị của riêng mình, và do đó chúng ta không thích một phần con người của mình. Chúng ta không muốn thừa nhận rằng mình có một số giá trị, mà ta ước mình có những giá trị khác, điều đó làm thay đổi sự khác biệt giữa nhận thức bản thân và thực tế, vì vậy thường khiến chúng ta gặp nhiều rắc rối.

Đó là vì giá trị của chúng ta là phần mở rộng của chính chúng ta. Chúng là những gì xác định nên chúng ta. Khi điều tốt đẹp xảy đến với cái gì hay ai đó chúng ta coi trọng, bạn cảm thấy hạnh phúc. Khi mẹ bạn có một chiếc xe mới hay chồng bạn được tăng lương, đội bóng yêu thích của bạn giành chức vô địch, bạn đều cảm thấy tốt đẹp – như thể những thứ đó xảy ra với bạn. Ngược lại cũng thế. Nếu bạn không coi trọng thứ gì, bạn sẽ thấy vui vẻ khi có gì đó tồi tệ xảy ra với nó. Người ta chạy ra đường reo hò khi Osama Bin Laden bị giết chết. Người ta bày tiệc nhảy múa bên ngoài nhà tù nơi tên giết người hàng loạt Ted Bundy bị xử tử. Hủy diệt một con người bị coi là xấu xa mang lại cảm giác như một chiến thắng đạo đức lớn lao trong trái tim hàng triệu người.

Vì vậy, khi chúng ta bị ngắt kết nối khỏi các giá trị của chính mình – chúng ta coi trọng việc chơi game suốt ngày, nhưng lại tin mình coi trọng tham vọng và lao động chăm chỉ - niềm tin và suy nghĩ của chúng ta bị ngắt kết nối khỏi hành động và cảm xúc của chính mình. Và để làm cầu nối cho sự ngắt kết nối đó, chúng ta phải trở nên ảo tưởng về cả bản thân và thế giới.

Hộp xám tùy chọn của vận mệnh: tại sao người nào ghét chính mình sẽ làm tổn thương chính mình?

Giống như chúng ta coi trọng hay không coi trong bất kỳ thứ gì trong đời, chúng ta có thể coi trọng hoặc không coi trọng chính bản thân mình. Và giống như nhiều người ăn mừng khi Ted Bundy bị xử, nếu chúng ta căm ghét chính mình cũng nhiều như người ta căm ghét Ted Bundy, thế thì chúng ta cũng sẽ ăn mừng cho sự hủy hoại của chính mình.

Những người không căm ghét bản thân sẽ không hiểu những người làm điều đó: việc tự hủy hoại mang lại cảm giác tốt đẹp một cách sâu sắc, tối tăm. Người căm ghét bản thân thấy họ thấp kém về mặt đạo đức, thấy họ xứng đáng với điều khủng khiếp để bù cho sự tồi tệ của chính họ. Dù cho đó là bằng ma túy, rượu, hay tự làm hại bản thân hay thậm chí làm hại người khác, thì đó là phần xấu xa của chính họ đang tìm kiếm sự hủy diệt này để biện minh cho tất cả những nỗi đau đớn và thống khổ mà họ cảm nhận được.

Chủ yếu phong trào tự trọng những năm 70 và 80 là nhằm đưa người ta từ căm ghét chính mình sang biết yêu lấy chính mình. Người biết yêu bản thân sẽ không thấy vui vẻ từ việc làm hại bản thân. Thay vào đó, họ có sự hài lòng khi chăm sóc và cải thiện bản thân.

Tình yêu đối với bản thân rất quan trọng. Nhưng cũng không đủ. Vì nếu chúng ta chỉ yêu bản thân, thì chúng ta sẽ trở thành những kẻ tự lập và thờ ơ với những đau khổ hay vấn đề của người khác.

Ở mức độ cao hơn, tất cả chúng ta cần coi trọng bản thân và cả thứ ở trên cả bản thân. Dù thứ đó là Chúa hay Allah hay những qui tắc đạo đức hay một nguyên nhân nào đó, chúng ta vẫn cần coi trọng một cái gì đó cao hơn chính mình để làm cuộc sống của chúng ta cảm thấy như thể nó có ý nghĩa.

Vì nếu bạn biến mình thành giá trị cao nhất trong cuộc đời bạn, thì bạn sẽ không còn cảm thấy khát khao cống hiến cho bất kỳ cái gì nữa, và sống sẽ không có mục đích, chỉ săn đuổi hết thứ này tới thứ khác. Nói cách khác, bạn chỉ cần trở thành một người biết tự yêu lấy bản thân… rồi sau đó được bầu làm tổng thống.

Và không ai muốn điều đó…

Bạn là những gì bạn coi là xứng đáng

Tất cả chúng ta đều biết câu chuyện về một người trung lưu, có học thức và một công việc tử tế, có một nỗi buồn chán nho nhỏ, nên quyết định nghỉ ngơi một tuần, hay 10 ngày (hay 10 tháng), cắt mọi liên lạc với thế giới bên ngoài, chạy đến một nơi xa xôi tối tăm trên trái đất, để “đi tìm chính mình”.

Ôi trời, đây có lẽ là chính bạn ở một thời điểm nào đó. Tôi biết nó từng là tôi trong quá khứ.

Ở đây, cái mà người ta muốn nói với từ “đi tìm chính mình”, đó chính là: họ đang tìm kiếm những giá trị mới. Bản sắc của chúng ta – thứ mà chúng ta cảm nhận và thấu hiểu như “cái tôi”, bản thể của chính mình – là tổng hợp của tất cả mọi thứ chúng ta coi trọng. Vì vậy khi bạn chạy trốn một mình đâu đó, những gì bạn thực sự đang làm là chạy đi đâu đó để đánh giá lại các giá trị của bạn.

Đây là cách nó thường diễn ra:

Bạn đang trải qua một áp lực lớn và/hoặc stress trong cuộc sống hằng ngày.

Do áp lực hay stress đã nói, bạn cảm thấy như thể bạn đang mất kiểm soát hướng đi cuộc đời mình. Bạn không biết mình đang làm gì, hay tại sao lại làm nó. Bạn bắt đầu cảm thấy như thể những ham muốn hay quyết định của bạn không còn quan trọng nữa. Có lẽ bạn muốn uống mojitos và chơi banjo – nhưng yêu cầu quá lớn của trường học/công việc/gia đình/bạn đời khiến bạn cảm thấy như thể bạn không có khả năng sống với những ham muốn đó nữa.

Đó là lúc bạn cảm thấy “đánh mất chính mình” – cảm giác khi không còn là người điều hướng con tàu của chính mình. Thay vào đó, bạn bị cơn gió trách nhiệm thổi bay giữa biển đời – hay một phép ẩn dụ sâu sắc nào khác cũng được.

Bằng cách loại bỏ bản thân khỏi những áp lực và căng thẳng, bạn có thể phục hồi ý thức kiểm soát bản thân. Một lần nữa, bạn lại chịu trách nhiệm về sự tồn tại hàng ngày của chính mình mà không bị can thiệp bởi hàng triệu áp lực bên ngoài.

Không chỉ thế, bằng cách tách khỏi các lực lượng hỗn loạn trong cuộc sống hằng ngày, bạn có thể nhìn vào các lực lượng đó từ xa và nhận thức lại xem bạn có thực sự muốn đời bạn có những thứ này hay không. Đây có phải con người của bạn không? Đây có phải những gì bạn quan tâm không? Bạn nghi ngờ các quyết định và ưu tiên của mình.

Bạn quyết định có vài điều bạn muốn thay đổi. Có những thứ bạn tin rằng mình đang quan tâm quá mức và cần phải ngừng lại. Có những thứ bạn thấy phải quan tâm nhiều hơn nữa và hứa hẹn sẽ ưu tiên chúng. Giờ bạn đang xây dựng “một chính mình mới”.

Sau đó bạn thề quay lại “thế giới thực” và sống với những ưu tiên mới, trở thành “con người mới” – đặc biệt bây giờ bạn đã có một làn da rám nắng.

Toàn bộ quá trình này – dù thực hiện trên một hòn đảo hẻo lánh, một con tàu du lịch, trong rừng, hay tại một hội thảo self – help – về cơ bản chỉ là một lối thoát trong khi điều chỉnh một giá trị.

Bạn rời đi, có nhận thức về những gì trong đời quan trọng với bạn, những gì quan trọng hơn, cái gì ít quan trọng hơn, và sau đó (lý tưởng) trở lại và tiếp tục với nó. Bằng cách quay lại và thay đổi các ưu tiên, bạn thay đổi các giá trị của mình, và bạn trở thành “một con người mới”.

Các giá trị là thành phần căn bản của lớp vỏ tâm lý và bản sắc của chúng ta. Chúng ta được xác định bằng những gì chúng ta chọn là quan trọng trong đời. Chúng ta được xác định bằng các ưu tiên hóa của chính mình. Nếu tiền quan trọng hơn bất cứ thứ gì, thì nó sẽ xác định bạn là ai. Nếu nằm dài và hút thuốc là việc quan trọng nhất trong đời, nó sẽ xác định bạn là ai. Nếu chúng ta cảm thấy tồi tệ về bản thân và tin rằng chúng ta không xứng đáng được yêu thương, thành công, hay trân trọng, thì điều đó cũng xác định chúng ta là ai – thông qua hành động, lời nói, và quyết định của chính chúng ta.

Bất kỳ thay đổi nào trong bản ngã là thay đổi trong cấu hình các giá trị của chúng ta. Khi điều bi thảm xảy đến, nó tàn phá chúng ta vì không chỉ làm chúng ta thấy buồn, mà còn vì chúng ta đánh mất một số thứ chúng ta coi trọng. Và khi bạn mất đủ nhiều những gì mình coi trọng, bạn sẽ bắt đầu nghi ngờ đặt câu hỏi về bản thân giá trị của cuộc đời. Chúng ta coi trọng bạn đời, và giờ họ đã bỏ đi. Điều đó làm ta gục ngã. Nó đặt ra câu hỏi chúng ta là ai, giá trị của chúng ta như một con người và chúng ta biết gì về thế giới. Nó ném chúng ta vào một cuộc khủng hoảng hiện sinh, cuộc khủng hoảng bản sắc, vì ta không biết cái gì nên tin, nên cảm nhận hay nên làm nữa. Thế nhưng thay vào đó, chúng ta ngồi nhà với bạn gái mới, một cô nàng ở Oreos.

Sự thay đổi trong thành phần bản sắc này cũng đúng cho các sự kiện tích cực. Khi điều khó tin xảy đến, chúng ta không chỉ trải nghiệm niềm vui chiến thắng hay đạt được mục tiêu, mà chúng ta còn thay đổi lại cách định giá bản thân – chúng ta thấy bản thân có giá trị hơn, xứng đáng hơn. Ý nghĩa được thêm vào trong đời. Cuộc sống của chúng ta rung động với cường độ tăng lên. Và điều đó thật mạnh mẽ.

Tại sao có những giá trị cá nhân tốt hơn những giá trị khác

Trước khi đi vào cách cụ thể để thay đổi giá trị cá nhân, chúng ta hãy nói về giá trị nào là lành mạnh, giá trị nào là nguy hại. Trong cuốn sách của tôi “The Subtle Art of Not Giving a F*ck”, tôi đã định nghĩa các giá trị tốt và xấu theo cách sau:

-          Giá trị tốt là:

1.       Dựa trên bằng chứng

2.       Có tính xây dựng

3.       Có thể điều khiển được

-          Giá trị xấu là:

1.       Dựa trên cảm xúc

2.       Có tính phá hủy

3.       Không thể điều khiển được

Các giá trị dựa trên bằng chứng và các giá trị dựa trên cảm xúc

Nếu bạn chú ý tới trang web của tôi hơn năm năm qua, bạn sẽ thấy có một chủ đề không đổi: quá phụ thuộc vào cảm xúc hoàn toàn không đáng tin cậy và cực kỳ nguy hiểm. Không may thay, hầu hết chúng ta đều phụ thuộc quá nhiều và tình cảm mà không nhận ra.

Các nhà nghiên cứu tâm lý học đã chỉ ra hầu hết chúng ta, trong hầu hết thời gian của cuộc đời, đều ra quyết định và được truyền cảm hứng để hành động thông qua cảm xúc, chứ không phải dựa trên tri thức hay thông tin. Họ cũng cho thấy cảm xúc của chúng ta nói rằng chúng lấy bản thân làm trung tâm, sẵn sàng từ bỏ những lợi ích dài hạn để dành lấy ưu ái trong ngắn hạn, và thường cong vênh và/hoặc ảo tưởng.

Những người dẫn dắt cuộc đời dựa trên cảm xúc sẽ thấy bản thân không ngừng nghỉ trên máy chạy bộ, liên tục cần nhiều hơn, nhiều hơn nữa. Và cách duy nhất để bước ra khỏi guồng quay đó là quyết định rằng thứ gì quan trọng hơn cảm xúc của bạn – nguyên nhân, mục tiêu, một người nào đó – đáng giá để bạn nhận đau đớn thay.

“Nguyên nhân” thường là thứ chúng ta thích gọi là “mục tiêu” hơn, và tìm kiếm nó là một trong những nỗ lực quan trọng nhất chúng ta cần làm để tăng cường sức khỏe và hạnh phúc. Nhưng mục đích nên được tìm kiếm không chỉ là những gì cảm thấy tốt đẹp. Nó phải được cân nhắc và hợp lý. Chúng ta phải tích lũy bằng chứng ủng hộ nó. Nếu không, chúng ta chỉ dành cả đời săn đuổi một ảo ảnh.

Giá trị có tính xây dựng và giá trị có tính phá hủy

Nghe có vẻ đơn giản, nhưng nó sẽ làm xáo trộn đầu óc nếu bạn nghĩ về nó đủ nhiều.

Chúng ta không muốn đánh giá cao những thứ gây hại cho bản thân và người khác. Chúng ta muốn đánh giá cao những thứ cải thiện nâng tầm bản thân và người khác.

Ừ. Bây giờ, việc xác định cái gì thực sự thúc đẩy sự phát triển và những gì thực sự gây hại cho chúng ta có thể phức tạp. Gập mông tại phòng tập về mặt kỹ thuật có thể làm hỏng cơ thể bạn nhưng cũng khiến bạn phát triển. Sử dụng MDMA có thể tăng cường phát triển cảm xúc trong một số tình huống, nhưng nếu bạn xài nó mỗi ngày cuối tuần để làm tê liệt bản thân thì có lẽ bạn đang bị làm hại chứ không còn tốt nữa. Quan hệ tình dục thông thường là cách tăng sự tự tin nhưng cũng là phương tiện tránh sự thân mật hay trưởng thành về cảm xúc.

Có một ranh giới mờ nhạt giữa phát triển và làm hại. Và chúng thường là hai mặt của một đồng xu. Đó là lý do tại sao những gì bạn coi trọng thường không quan trọng như lý do bạn coi trọng nó. Nếu bạn coi trọng võ thuật vì bạn thích làm người khác đau đớn, thì đó là một giá trị tồi. Nhưng nếu bạn coi trọng nó vì bạn trong quân đội và muốn học để bảo vệ bản thân và người khác – đó lại là giá trị tốt. Nói chung, mục đích mới là vấn đề cần nói nhất.

Các giá trị có thể điều khiển được và các giá trị không thể điều khiển được

Khi bạn coi trọng những thứ ngoài tầm kiểm soát của mình, bạn sẽ từ bỏ cuộc sống của mình cho nó.

Ví dụ cổ điển nhất là tiền. Phải, bạn điều khiển được việc bạn kiếm được bao nhiêu tiền, nhưng không phải là điều khiển hoàn toàn. Nền kinh tế suy thoái, các công ty phá sản, nghề nghiệp bị tự động hóa bằng công nghệ. Nếu mọi thứ bạn làm là vì tiền, sau khi bi kịch xảy ra, số tiền sẽ bị ngốn hết bởi hóa đơn bệnh viện, bạn sẽ mất nhiều hơn một người thân yêu – bạn cũng sẽ mất mục đích sống của mình.

Tiền là một giá trị tồi vì bạn không thể lúc nào cũng kiểm soát được nó. Sáng tạo hay cần cù hay đạo đức nghề nghiệp là những giá trị tốt vì bạn có thể kiểm soát được chúng – và làm chúng tốt cuối cùng cũng sẽ sinh ra tiền như một hiệu ứng phụ.

Chúng ta cần những giá trị mà chúng ta có thể kiểm soát, nếu không các giá trị sẽ kiểm soát chúng ta. Và chả còn gì hữu dụng nữa.

Một số giá trị tốt, lành mạnh là: trung thực, xây dựng điều mới mẻ, dễ bị tổn thương, đứng lên vì chính mình, tự trọng, tò mò, nhân đạo, kiêm tốn, sáng tạo.

Một số ví dụ về các giá trị xấu, không lành mạnh: thống trị người khác thông qua thao túng hay bạo lực, luôn cảm thấy tốt đẹp, đày đọa đàn ông/phụ nữ, luôn là trung tâm của sự chú ý, không cô đơn, được mọi người yêu thích, giàu có vì tư lợi, hiến tế động vật nhỏ cho các vị thần ngoại giáo.

Làm sao để tái tạo lại bản thân

Dưới đây là một trong những bài nói chuyện trong TED Talks truyền cảm hứng nhất mà tôi từng gặp. Nó không chứa đầy những ý tưởng hay. Bạn sẽ không nhận được những bước đi lớn để ngay lập tức chạy trốn hay áp dụng ngay được vào cuộc sống của chính mình. Anh chàng này thậm chí còn không phải là một người nói chuyện tuyệt vời.

Nhưng những gì anh ta mô tả lại vô cùng sâu sắc.

Link : https://youtu.be/ORp3q1Oaezw

Daryl Davis là một nhạc sĩ da đen, người đã đi du lịch và chơi trong các chương trình nhạc blues trên khắp miền nam nước Mỹ. Trong sự nghiệp của mình, anh ấy chắc chắn đã gặp một số người da trắng phân biệt chủng tộc. Thay vì chiến đấu hay tranh cãi với họ, anh ta chọn làm một điều bất ngờ: anh ta kết bạn với họ.

Điều này nghe có vẻ điên rồ. Và có lẽ như vậy. Nhưng ở đây, còn có thứ điên cuồng hơn: anh ta đã thuyết phục được hơn 200 thành viên KKK từ bỏ hàng ngũ.

Đó là thứ mà hầu hết mọi người không hiểu về thay đổi giá trị: bạn không thể tranh luận với người ta về giá trị của họ. Bạn không thể làm họ xấu hổ khi đánh giá một cái gì đó khác đi (việc làm họ xấu hổ thường có hiệu ứng ngược lại – làm cho họ cảm thấy tin tưởng gấp đôi).

Không, thay đổi giá trị còn tinh tế hơn nhiều. Và có lẽ bản thân anh ta không nhận ra, Daryl Davis dường như là bậc thầy về điều này.

Bước 1: Giá trị phải thất bại

Về trực giác, Davis hiểu một điều mà hầu hết chúng ta không hiểu: giá trị đều dựa trên trải nghiệm. Bạn không thể tranh luận với người ta về giá trị của họ. Bạn không thể đe dọa họ từ bỏ niềm tin mà họ đang giữ vững. Điều đó chỉ khiến họ phòng thủ và thậm chí chống lại việc thay đổi bản thân nhiều hơn. Thay vào đó, bạn phải tiếp cận họ với sự đồng cảm.

Cách duy nhất để thay đổi giá trị của một người là thể hiện cho họ một trải nghiệm ngược lại với giá trị của họ. Các thành viên KKK giữ các giá trị phân biệt chủng tộc sâu sắc, và thay vì tấn công họ, tiếp cận họ như một kẻ thù nghịch – theo cách phản ánh các giá trị của họ ngược với bản thân họ - Davis đã chọn cách tiếp cận họ theo cách hoàn toàn ngược lại: như một người bạn. Sự thân thiện và tôn trọng đó đã khiến các thành viên KKK đặt mọi thứ họ biết vào nghi ngờ.

Để từ bỏ một giá trị, nó phải bị nhận thức là mâu thuẫn thông qua trải nghiệm. Đôi khi mâu thuẫn này xảy ra bằng cách lấy giá trị cho kết luận logic của nó. Quá nhiều tiệc tùng làm cuộc sống trống rỗng và vô nghĩa. Theo đuổi quá nhiều tiền cuối cùng mang lại căng thẳng và xa lánh hơn. Tình dục quá nhiều mang lại cho bạn bắp đùi săn chắc và các vết bỏng khắp đầu gối.

Lại có khi, một giá trị bị mâu thuẫn với thế giới thực. Nhiều thành viên KKK gặp Davis chưa bao giờ biết tới một người da đen. Vì thế anh ấy đơn giản là gặp họ rồi kiếm được sự tôn trọng từ họ.

Bước 2: Chúng ta phải tự nhận thức để nhận ra giá trị của chúng ta thất bại

Khi giá trị thất bại, thật khủng khiếp. Có một quá trình đau buồn xảy ra. Vì giá trị cấu thành nên bản sắc và hiểu biết về con người chúng ta, mất giá trị gây cảm giác như thể ta đang mất một phần bản thân.

Do đó, chúng ta chống lại thất bại. Chúng ta tìm cách lý giải nó và từ chối nó. Chúng ta tìm cách hợp lý hóa nó. Davis nói rằng trong nhiều tháng, những người bạn KKK đã phải đấu tranh để biện minh cho tình bạn với anh ấy. Họ có thể nói những câu như “Được rồi, cậu là một Daryl khác”, hay tạo ra những lời giải thích công phu cho lý do tại sao họ tôn trọng anh ta.

Khi các giá trị của chúng ta thất bại, chúng ta có 2 cách lý giải: 1) thế giới bệnh rồi, hoặc 2) chúng ta bệnh rồi.

Hãy nói về việc bạn dành cả đời để theo đuổi tiền bạc. Sau đó ở tuổi 40, bạn tích lũy được một khoản kha khá. Nhưng thay vì lặn ngụp trong tiền vàng như Scrooge McDuck, số tiền này lại không mang lại cho bạn hạnh phúc, nó mang lại cho bạn nhiều căng thẳng hơn. Bạn phải tìm cách đầu tư nó. Bạn phải trả thuế cho mọi thứ. Bạn bè và gia đình liên tục hướng bạn tìm kiếm sự giúp đỡ hoặc phát tờ rơi.

Nhưng thay vì xem đó là một giá trị tệ, có lẽ bạn nên quan tâm đến thứ gì đó hơn là tiền, hầu hết mọi người đều đổ lỗi lại cho thế giới xung quanh. Đó là lỗi của chính phủ, vì họ trừng phạt giàu có và thành công. Thế giới đầy kẻ lừa đảo và những kẻ lười biếng chỉ muốn đồ bố thí. Thị trường chứng khoán là một cây vợt và không thể thắng.

Những người khác tự trách mình. Họ nghĩ: “Mình nên có khả năng làm điều đó, thế thì mình chỉ cần kiếm nhiều tiền hơn một chút thôi và mọi thứ sẽ ổn.” Họ sẽ chạy trên guồng quay liên tục theo đuổi giá trị của mình ngày càng nhiều cho đến khi họ trở thành một loại cực đoan.

Một số ít người dừng lại để cân nhắc xem bản thân giá trị đó có sai trái không. Việc coi trọng tiền bạc đẩy bạn vào tình thế này, nên nó không có cách nào giúp bạn thoát ra.

Bước 3: Nghi ngờ giá trị và suy nghĩ xem giá trị nào có thể làm việc tốt hơn

Trong một bài viết trước đây, tôi đã mô tả quá trình trưởng thành thay thế các giá trị vật chất cấp độ thấp bằng các giá trị trừu tượng cấp độ cao. Vì thế, thay vì theo đuổi tiền mọi lúc, bạn có thể theo đuổi tự do. Thay vì cố để được mọi người thích, bạn có thể coi trọng việc phát triển sự thân thiết với một số người. Thay vì cố chiến thắng mọi thứ, bạn có thể tập trung vào một việc để nỗ lực hết mình.

Những giá trị trừu tượng cấp cao này tốt hơn vì chúng tạo ra các vấn đề tốt hơn. Nếu giá trị chính trong đời bạn là có bao nhiêu tiền, thì bạn sẽ luôn luôn cần nhiều tiền hơn. Nhưng nếu giá trị chính của bạn là tự do cá nhân, thì bạn sẽ cần nhiều tiền hơn trong một thời gian, nhưng sẽ có những tình huống bạn cần ít tiền hơn. Hoặc, có lúc tiền chả liên quan gì.

Cuối cùng, giá trị trừu tượng là giá trị bạn có thể kiểm soát. Bạn luôn có thể kiểm soát xem bạn có trung thực hay không. Bạn không thể điều khiển được việc mọi người có thích bạn không. Bạn luôn kiểm soát được liệu bạn đã nỗ lực hết sức chưa. Bạn không thể luôn điều khiển được mình phải chiến thẳng mọi lúc mọi nơi. Bạn có thể kiểm soát liệu mình đã làm gì có ý nghĩa không, bạn không thể điều khiển được số tiền mà bạn nhận được.

Bước 4: Sống với giá trị mới

Tóm tắt lại thế này: ngồi xuống và nghĩ về các giá trị tốt hơn cần có là một việc đúng đắn. Nhưng sẽ chả có gì được củng cố cho đến khi bạn ra ngoài và thể hiện giá trị mới đó. Giá trị được và mất thông qua trải nghiệm sống. Không phải qua logic hay cảm xúc hay niềm tin. Chúng phải được sống và trải nghiệm để gắn kết.

Điều này thường cần sự can đảm. Đi ra ngoài và sống với một giá trị trái ngươc với giá trị cũ của bạn thật đáng sợ. Tôi tưởng tượng các anh chàng KKK đã sợ hãi thế nào khi dành thời gian với một người da đen. Nó còn khiến họ hoảng sợ hơn khi họ nhận ra họ thích và tôn trọng anh ta. Có lẽ họ đã tìm cách tránh anh ta và dựng nên bức tường giữa họ với anh ta.

Chúng ta cũng thường làm điều tương tự. Rất dễ khi muốn các mối quan hệ đích thực. Nhưng khó mà sống với nó. Nó đáng sợ. Chúng ta tránh nó. Chúng ta đưa ra những lý do tại sao chúng ta phải chờ đợi, hay chúng ta sẽ làm nó lần tới. Nhưng lần tới, tất nhiên sẽ trở thành một thất bại khác và một nỗi đau khác.

Bước 5: Gặt hái lợi ích của giá trị mới

Nhưng khi bạn triệu tập hết can đảm để sống với những giá trị mới của mình, một điều điên rồ sẽ xảy ra: cảm giác thật tuyệt. Bạn sẽ trải nghiệm nhiều lợi ích. Một khi bạn trải nghiệm những lợi ích đó, không chỉ dễ dàng sống với những giá trị mới hơn, mà nó còn khiến bạn xấu hổ vì không làm điều đó sớm hơn.

Nó giống như đỉnh cao bạn đạt được sau khi chạy hết sức. Hoặc sự nhẹ nhõm sau khi nói cho ai đó biết sự thật. Hoặc sự tự do bạn cảm thấy sau khi ngừng là một kẻ phân biệt chủng tộc và giao chiếc áo choàng Klan cho một ông già da đen tốt bụng.

Giống như nhảy xuống một hồ nước lạnh, nỗi kinh hoàng và sốc qua đi, bạn sẽ rời đi với cảm giác nhẹ nhõm tuyệt vời, và một sự hiểu biết mới hơn, sâu sắc hơn về việc bạn thực sự là ai.

Mark Manson

Ngày 14 tháng 3 năm 2019

https://markmanson.net

Mark Manson: Qui tắc của Kant

Qui tắc của Kant

Tùy quan điểm của bạn, Immanuel Kant có lẽ là một người nhàm chán nhất hành tinh hoặc cơn mộng tinh của một hacker năng suất. Trong suốt hơn 40 năm, ông ấy đều thức dậy lúc 5 giờ sáng và viết lách chính xác trong ba giờ. Sau đó ông đi giảng dạy tại cùng một trường đại học trong chính xác 4 giờ nữa. Rồi ông tiếp tục ăn trưa tại cùng một nhà hàng mỗi ngày. Sau đó, vào buổi chiều, ông có thể đi dạo trong cùng một công viên, và trở về nhà trên một con đường vào đúng một giờ mỗi ngày. Ngày nào cũng thế.

Kant dành toàn bộ cuộc đời sống ở Königsberg, đế quốc Phổ. Tôi nói là theo nghĩa đen. Ông không bao giờ rời khỏi thành phố này. Dù chỉ cách biển một giờ, nhưng ông cũng không bao giờ nhìn thấy nó. (Còn một chuyện buồn cười nữa: Isaac Newton cũng chưa bao giờ nhìn thấy biển, dù sống cách biển chỉ vài giờ. Nhưng điều không thể tin nổi là Newton lại là người khám phá ra lực hấp dẫn của mặt trăng chính là nguyên nhân gây ra thủy triều. Và ông khám phá ra điều đó mà chưa bao giờ nhìn thấy thủy triều thật sự ngoài đời.)

Kant là nhân cách hóa của tính hiệu quả. Ông thật máy móc trong thói quen hằng ngày, đến mức hàng xóm của ông còn đùa rằng họ có thể vặn đồng hồ dựa theo giờ ông rời căn hộ mỗi ngày. Ông sẽ đi dạo hằng ngày lúc 3h30 chiều, ăn tối với cùng một người bạn mỗi ngày, và trở về nhà hoàn thành công việc rồi lên giường chính xác lúc 10h tối.

Chúng ta rất dễ chế nhạo một anh chàng như thế này. Thật là một người biến thái. Ê cậu kia, sống là phải nghiêm túc nha!

Nhưng Kant là một trong những nhà tư tưởng quan trọng nhất và có ảnh hưởng nhất trong lịch sử hiện đại. Ông đã chỉ đạo thế giới từ căn hộ đơn ở Phổ nhiều hơn hầu hết các vị vua và các đội quân từng làm trước đó và kể cả từ thời đó tới giờ.

Nếu bạn đang sống trong một xã hội dân chủ - nơi bảo vệ các quyền cá nhân, thế thì bạn nên cảm ơn Kant một phần vì điều đó. Ông là người đầu tiên từng hình dung ra một thể chế thống trị toàn cầu có thể bảo đảm hòa bình trên khắp thế giới. Ông mô tả không gian/ thời gian theo cách thức truyền cảm hứng cho Einstein phát minh ra thuyết tương đối. Ông cũng đưa ra ý tưởng rằng động vật cũng có thể có quyền, phát minh ra triết lý về thẩm mỹ và cái đẹp, giải quyết một cuộc tranh luận triết học suốt 200 năm trong vài trăm trang giấy. Ông tái phát minh lại triết lý đạo đức, từ trên xuống dưới, lật đổ những ý tưởng đã là nền tảng của văn minh Phương Tây kể từ thời Aristotle.

Kant là một tay phá cách đầy trí tuệ. Nếu bộ não chứa những quả bóng thì bộ não Kant hẳn phải toàn bóng thép và dao động hỗn loạn vui nhộn. Những ý tưởng của ông, đặc biệt là về đạo đức, vẫn còn được thảo luận và gây tranh cãi trong hàng ngàn trường đại học ngày nay.

Và đây là điều mà tôi muốn nói tới: triết lý đạo đức của Kant, và tại sao nó lại quan trọng.

Giờ tôi hiểu bạn đang định nói gì. Thật sao Mark? Triết lý đạo đức ư? Khốn kiếp, ai mà thèm quan tâm chứ anh bạn? Hãy cho tôi xem những trích đoạn đầy cảm hứng hoàng hôn và những bức ảnh mèo đi.

Phải, chính là ở lúc này đấy, đó chính là triết lý đạo đức. Bất cứ lúc nào bạn nói: “Ai thèm quan tâm chứ?” hay “Có gì ghê gớm đâu chứ?” là bạn chủ yếu nghi ngờ về giá trị của thứ gì đó. Nó có đáng để bạn bỏ thời gian chú ý không? Nó tốt hơn/ tệ hơn cái gì đó khác nữa? Đó đều là các câu hỏi về giá trị, và toàn bộ chúng đều rơi vào cái ô của triết lý đạo đức.

Triết lý đạo đức của chúng ta xác định giá trị của chúng ta – cái gì bạn quan tâm và cái gì bạn không quan tâm – và giá trị của chúng ta xác định hành động, quyết định và niềm tin của chúng ta. Do đó, triết lý đạo đức áp dụng cho mọi thứ trong cuộc đời chúng ta. Bạn đã hiểu rồi chứ?

Triết lý đạo đức của Kant là độc nhất vô nhị, và phản trực giác. Kant tin rằng nếu một cái gì đó là tốt, nó phải phổ quát – tức là nó không thể đúng trong tình huống này, nhưng lại sai trong tình huống khác. Nếu nói dối là sai trái, nó phải luôn là sai trái trong bất cứ hoàn cảnh nào, thời điểm nào. Nó phải là sai trái mỗi khi bất kì ai làm điều đó. Nếu nó không phải lúc nào cũng đúng hoặc sai, thì không thể là một nguyên tắc đạo đức hợp lệ.

Kant gọi các nguyên tắc đạo đức phổ quát này là “các mệnh lệnh vô điều kiện (categorical imperatives)” – các qui tắc để sống mà chúng luôn hợp lệ trong mọi ngữ cảnh, mọi tình huống, và với mọi đối tượng.

Vâng, thần thánh phát khiếp, nghe có vẻ lố bịch. Nhưng Kant đã hết sức nỗ lực làm điều đó. Thực tế, ông đã cố tạo ra các mệnh lệnh vô điều kiện. Một trong số đó đã nhanh chóng bị các nhà triết học khác phá bỏ. Nhưng có nhiều người đã thực sự kiểm tra chúng ở một mức độ nào đó.

Đặc biệt một trong số chúng đang bị kẹt lại. Trong nhiều năm tôi đọc và nghiên cứu triết học, tâm lý học và các ngành khoa học khác, đó là một trong những phát biểu mạnh mẽ nhất tôi từng biết. Lớp áo nghĩa của nó tiếp cận mọi lĩnh vực của đời sống mỗi người. Chỉ bằng một câu duy nhất, nó tóm tắt phần lớn toàn bộ trực giác và giả định đạo đức của chúng ta. Và trong mỗi tình huống, nó đều chỉ ra một hướng rõ ràng về cách chúng ta nên hành động thế nào và tại sao lại vậy.

MỘT QUI LUẬT THỐNG TRỊ TẤT CẢ

OK, dạo đầu thế đủ rồi. Đây là Qui luật của Kant:

“Hãy hành động theo cách, mà bạn dùng nhân tính đối xử với con người, dù đó là chính bạn hay là người khác, luôn luôn như thế trong mọi thời khắc, chứ không chỉ là phương tiện.”

Tôi biết: thực ra là chuyện quái gì thế?

Ok, hãy dừng lại một giây nào.

Kant tin rằng tính hợp lý là thiêng liêng. Khi tôi nói tính hợp lý, tôi không có ý đề cập tới tính hợp lý như Sudoku hay trong cờ tướng. Tôi muốn nói tới tính hợp lý với thực tế chúng ta là những sinh vật duy nhất được biết tới trong vũ trụ có khả năng ra quyết định, cân nhắc lựa chọn và xem xét tác động đạo đức của mọi hành động.

Một cách căn bản: đó là ý thức.

Với Kant, điều duy nhất phân biệt chúng ta với phần còn lại của vũ trụ là khả năng xử lý thông tin và hành động có ý thức. Và đối với ông ấy, điều này rất đặc biệt. Cực kỳ đặc biệt. Chúng ta đều biết, chúng ta là vật duy nhất trong vũ trụ có cơ cấu tự tổ chức thông minh. Vì thế, chúng ta cần dùng nó một cách nghiêm túc. Và cũng do đó, tính hợp lý và việc bảo vệ sự lựa chọn có ý thức phải là cơ sở cho tất cả các lý luận đạo đức của chúng ta.

Kant viết rằng “không có lý trí, vũ trụ chỉ là một thứ lãng phí, vô ích và không mục đích.” Theo quan điểm của Kant, không có trí tuệ và tự do sử dụng trí tuệ đó, chúng ta cũng chỉ như một đống đá. Chả có gì quan trọng cả.

Vì thế, Kant tin rằng toàn bộ đạo đức đều xuất phát từ việc bảo vệ và thúc đẩy ý thức về tính hợp lý trong mỗi cá nhân.

Vậy làm sao bạn làm được điều đó?

Vâng, chính là Qui Luật của Kant ở trên.

Nếu bạn cảm thấy khó hiểu thì để tôi giải thích sâu hơn:

Giả sử tôi đang đói và muốn ăn một đĩa burrito. Tôi vào xe, lái tới Chipotle và gọi một đĩa bự gấp hai lần bình thường khiến tôi vui suốt một tuần liền.

Trong tình huống này, ăn burrito là mục đích “cuối cùng” của tôi. Đó là lý do tại sao tôi làm mọi thứ khác – vào xe, lái xe, đổ xăng,… Tất cả những việc tôi làm để được ăn burrito là “phương tiện”, tức những thứ tôi phải làm để đạt được mục đích “cuối cùng”.

Nếu bạn gọi cho một người bạn để tìm hiểu xem họ đang sống thế nào, việc gọi đó là phương tiện, tìm hiểu xem họ ra sao là đích cuối cùng. Nếu bạn rời bữa tiệc sớm để có thể dậy sớm vào sáng hôm sau, thì việc rời khỏi bữa tiệc là phương tiện, dậy sớm là mục đích cuối cùng.

Phương tiện là những thứ chúng ta làm có điều kiện. Tôi không muốn vào xe và lái đi. Nhưng tôi muốn ăn burrito. Do đó, lái xe là phương tiện để tới cái đích burrito.

Đích là cái được mong muốn theo lợi ích riêng. Đó là yếu tố thúc đẩy các quyết định và hành vi của chúng ta. Nếu tôi muốn ăn burrito chỉ vì vợ tôi muốn ăn burrito, mà tôi muốn cô ấy hạnh phúc, thì burrito không còn là cái đích của tôi nữa – giờ nó là phương tiện đạt tới một cái đích lớn hơn nữa: làm cho vợ tôi vui. Và nếu tôi chỉ muốn làm vợ tôi vui để tôi có thể được thỏa mãn tối nay, vậy thì niềm vui của vợ tôi lại thành phương tiện cho cái đích lớn hơn: sex.

Có khả năng ví dụ cuối cùng khiến bạn nhúc nhích một chút và nghĩ tôi là một anh chàng bẩn thỉu. Và đó chính xác là những gì Kant đang nói tới. Lập luận của ông – địa ngục, qui tắc của ông – phát biểu rằng đối xử với bất kỳ con người nào như một phương tiện hòng đạt được mục đích khác là cơ sở của những hành vi phi đạo đức. Vì vậy, đối xử với đĩa burrito như một phương tiện đạt được cái đích của vợ tôi là tốt. Thật đúng đắn khi làm bạn đời của mình hạnh phúc. Nhưng nếu tôi đối xử với vợ tôi như một phương tiện để đạt được cái đích là tình dục thì Kant sẽ cho rằng đó là sai lầm.

Đây là những quan điểm phổ biến từ qui luật Kant:

-                      Nói dối là sai trái vì bạn đang dẫn dắt sai hành vi có ý thức của người khác để đạt được mục đích của riêng bạn. Do đó bạn đang đối xử với người đó như phương tiện để đạt được mục đích của mình. Vì vậy nói dối là vô đạo đức.

-                      Lừa gạt là vô đạo đức cũng theo lý do tương tự. Bạn đối xử với những qui tắc và kỳ vọng vốn đã được thống nhất với người khác như phương tiện để đạt được mục đích cá nhân.

-                      Bạo lực, cũng tương tự: bạn đối xử với người khác như phương tiện để đạt được những mục tiêu cá nhân hay chính trị lớn hơn. Thật là tồi tệ!

Những ý nghĩa đạo đức của Qui luật Kant

Danh sách dưới đây không đầy đủ. Một số chúng Kant đã giải thích rõ ràng. Một số khác là những gì được ngoại suy từ tác phẩm của ông, dựa trên các giá trị của chính tôi. Hy vọng của tôi là, cuối cùng bạn có thể thấy sự linh hoạt đáng kinh ngạc của câu châm ngôn đạo đức này khi mở rộng tới hầu hết mọi lĩnh vực của cuộc sống con người.

-                      Lười biếng – OK, tôi lười. Thật đấy. Và tôi thường thấy tội lỗi về điều đó. Chúng ta đều biết rằng thứ chết tiệt này trong ngắn hạn chắn chắn sẽ làm hại chúng ta trong dài hạn. Nhưng dù vì bất kỳ lý do gì, lợi ích ngắn hạn so với thua lỗ trong dài hạn không bao giờ truyền cảm hứng hay thúc đẩy nổi chúng ta.

Nhưng đó không phải lý do tại sao Kant nghĩ nó là sai. Thực tế, Kant sẽ nói đây là cách sai lầm khi nghĩ về lười biếng. Vì nó không đủ.

Kant tin rằng chúng ta đều có một mệnh lệnh đạo đức buộc phải làm hết sức mọi lúc. Nhưng ông không nói làm hết sức vì lòng tự trọng hay lợi ích cá nhân, hay đóng góp cho xã hội… Ông còn đi xa hơn thế. Ông cho rằng bạn nên làm hết sức vì nếu làm ít hơn cũng chính là tự đối xử với bản thân như phương tiện chứ không phải đích tới.

Vâng, bạn có thể đối xử với bản thân như phương tiện mà.

Khi bạn nằm dài trên trường kỷ, refresh Twitter tới lần thứ 28, bạn đang đối xử với tâm trí và sự chú ý của mình như một nơi chứa đựng niềm vui. Bạn không tối đa hóa tiềm năng ý thức của mình. Thực tế, bạn đang sử dụng ý thức của bạn như một phương tiện để kích thích cái đích đến là cảm xúc của bạn.

Kant cho rằng điều đó không chỉ tệ, mà còn là vô đạo đức. Bạn đang chủ động làm hại chính mình.

-                      Nghiện – dù tin hay không thì Kant cũng không phải con người tiệc tùng. Ông chỉ thưởng thức chút rượu trong bữa trưa. Ông hút xì gà (nhưng chỉ vào cùng một thời điểm mỗi sáng, và chỉ một điếu).

Kant không phải kiểu người không biết tới niềm vui. Cái ông chống lại là sự thoát ly thuần túy. Ông viết rằng dùng rượu hay phương tiện nào khác để thoát ly khỏi cuộc sống hiện tại của ai đó là vô đạo đức vì nó buộc bạn phải dùng tâm trí và tự do lý trí của mình như phương tiện để đạt tới một cái đích khác.

Kant tin vào việc đối mặt với vấn đề. Ông tin rằng đau khổ đôi khi được bảo đảm và cần thiết cho cuộc đời. Chúng ta có xu hướng đánh giá sự vô đạo đức của việc nghiện ngập bằng những thiệt hại nó gây ra cho người khác. Nhưng Kant tin rằng, trước tiên nghiện ngập cơ bản là hành vi vô đạo đức với chính mình, thiệt hại nó gây ra cho người khác chỉ là thiệt hại về phương diện tài sản. Đó là một thất bại khi đối đầu với thực tại lý trí và ý thức của chính mình, và thất bại này giống như nói dối chính mình hay tự lừa mình về tiềm năng sống quí giá. Và với Kant, nói dối chính bản thân cũng là vô đạo đức như nói dối người khác.

-                      Làm người khác hài lòng và tìm kiếm sự thừa nhận – OK, tôi biết không hay nếu cứ luôn nịnh bợ người khác, nhưng thế là vô đạo đức ư? Thật sao? Chẳng lẽ việc làm người khác vui vẻ không phải là việc có đạo đức sao?

Không nhất thiết.

Tìm kiếm sự thừa nhận và làm người khác hài lòng buộc bạn thay đổi hành động và lời nói, không còn phản ánh những gì bạn thực sự nghĩ hoặc cảm nhận. Vì thế bạn đang đối xử với bản thân như phương tiện chứ không phải mục đích. Nhưng nó sẽ trở nên tệ hơn. Vì nếu bạn thay đổi lời nói và hành vi của bạn khiến người khác cũng giống như bạn, thì bạn đang đối xử với họ như phương tiện cho mục đích của bạn. Bạn đang thay đổi và thao túng nhận thức của họ về bạn để thu được phản hồi dễ chịu từ họ. Kant chắc chắn sẽ cho rằng đó cũng là vô đạo đức. (thế này thì làm sao bạn dám nói với tôi rằng chiếc áo tôi đang mặc rất hợp với tôi?) Tôi đã viết khá dài về cách người ta làm người khác hài lòng và tìm kiếm sự thừa nhận sẽ dẫn tới những mối quan hệ độc hại. Nhưng lại một lần nữa, như thường lệ, Kant còn tiến xa hơn. Vì Kant đích thực cứng đầu như thế.

-                      Thao túng hoặc Ép buộc – ngay cả khi bạn không nói dối, nhưng bạn giao tiếp với thái độ và mục đích giành được gì đó từ ai mà không có sự chấp nhận hoàn toàn hay đồng ý rõ ràng của họ, thì bạn đang làm một việc vô đạo đức. Kant rất coi trọng việc đồng ý được thông báo đầy đủ. Ông tin rằng đó là cách duy nhất để có tương tác lành mạnh giữa các cá nhân. Điều đó là cơ bản trong thời đại của ông, và một số thứ người ta vẫn còn đang phải đấu tranh để chấp nhận ngày nay.

Có hai lĩnh vực trong thế giới hiện đại tôi nghĩ vấn đề đồng ý là quan trọng, và Kant có thể có nhiều điều để nói về nó.

Đầu tiên là: tình dục và hẹn hò. Theo qui tắc của Kant, bất cứ điều gì thiếu sự đồng ý rõ ràng, đầy đủ thông tin (và hoàn toàn tỉnh táo), đều nằm ngoài giới hạn đạo đức. Đây là một vấn đề nóng ngày nay, cá nhân tôi nghĩ mọi người làm nó phức tạp hơn nhiều mức cần thiết. Cơ bản đó là sự tôn trọng. Mọi người đều cho rằng đó có nghĩa là xin phép 20 lần trong một ngày. Không. Tất cả những gì bạn phải làm là cho biết bạn cảm thấy thế nào, hỏi họ cảm thấy thế nào, và tôn trọng bất kỳ phản ứng nào xảy ra theo cách của bạn. Thế thôi. Không hề phức tạp.

Sự tôn trọng cũng thiêng liêng trong khuôn khổ đạo đức của Kant vì Kant tin rằng mọi sinh vật có ý thức đều có phẩm giá cơ bản và phải được tôn trọng mọi lúc, bởi tất cả mọi người. Đối với Kant, đồng ý là hành động thể hiện sự tôn trọng. Bất kỳ cái gì không dẫn tới sự đồng ý giữa hai người, ở mức độ nào đó, là không tôn trọng.

Tôi biết điều đó khiến Kant như một bà già đang tức giận, nhưng tác động của vấn đề đồng ý còn rộng lớn hơn nhiều, chạm tới mọi mối quan hệ nhân loại chúng ta có.

Một lĩnh vực hiện đại khác mà nó có vấn đề là bán hàng và quảng cáo. Khá nhiều chiến thuật tiếp thị được xây dựng để đối xử với con người như phương tiện hòng đạt tới cái đích cuối cùng (kiếm tiền). Thực ra Kant đã đấu tranh rất nhiều trong đời mình trước những tác động đạo đức của chủ nghĩa tư bản và sự bất bình đẳng của cải. Ông tin rằng không ai có thể tích lũy được một lượng lớn tài sản mà không thao túng hay chèn ép trên đường họ đi. Do đó ông hồ nghi về toàn bộ hệ thống. Ông không phải là người chống chủ nghĩa tư bản (chủ nghĩa cộng sản khi đó còn chưa tồn tại), nhưng sự bất bình đẳng của cải trong thời đại ông sống khi đó khiến ông không thoải mái. Ông tin rằng bất kỳ ai đã tích lũy một lượng đồ sộ tài sản đều có một mệnh lệnh đạo đức phải cho đi phần lớn tài sản tới số đông đói khát.

-                      Niềm tin mù quáng – cũng có thể đặt vào đây, đặc biệt kể từ khi các nhà tư tưởng thời kỳ Khai Sáng nổi tiếng vì có quan điểm khá phân biệt chủng tộc (vốn rất phổ biến trong thời đại họ sống). Thật thú vị, Kant, dù từng có nhiều phát ngôn kinh khủng về chủng tộc trong sự nghiệp, nhưng lại có góc trí tuệ và nhận ra điều đó sau này, rằng không chủng tộc nào có quyền chinh phạt các chủng tộc khác. Sau cùng, nó có nghĩa: phân biệt chủng tộc và các dạng niềm tin mù quáng khác đều là tình tiết sách vở nhằm coi con người như phương tiện chứ không phải đích đến. Kant đã đi tới kết luận rằng nếu sự hợp lý là thiêng liêng, thì chẳng có gì là đặc quyền dành riêng cho người châu Âu, mà không cho người của quốc gia hay chủng tộc khác.

Ông cũng kịch liệt chống lại chủ nghĩa thực dân. Kant lập luận rằng không quan tâm tới vấn đề chủng tộc, bạo lực và áp bức dùng để chinh phạt các dân tộc có thể phá hủy nhân tính con người trong quá trình này. Đó là một môi trường vô đạo đức tột cùng.

Điều này là cực đoan ở thời đại đó. Cực đoan đến mức bị nhiều người coi là vô lý. Nhưng Kant lại lý luận rằng cách duy nhất để ngăn chặn chiến tranh và áp bức là tạo ra một chính phủ quốc tế nhằm tổ chức và ràng buộc các quốc gia lại với nhau. Nhiều thế kỷ sau, Liên Hợp Quốc ra đời phần lớn dựa trên tầm nhìn xa trông rộng của ông.

-                      Sứ mệnh tự cải tiến – hầu hết các nhà triết học thời kỳ Khai Sáng tin rằng cách tốt nhất để sống là tăng hạnh phúc càng nhiều càng tốt, và giảm đau khổ càng nhiều càng tốt. Cách tiếp cận đạo đức này được gọi là “chủ nghĩa thực dụng” và vẫn là quan điểm chiếm ưu thế được nhiều nhà tư tưởng nắm giữ ngày nay.

Kant có quan điểm khác hoàn toàn về cải thiện thế giới. Hãy gọi nó là Châm Ngôn Của Michael Jackson. Vì Kant, cũng giống như Michael, tin rằng “nếu bạn muốn làm cho thế giới thành một nơi tốt hơn, hay nhìn vào chính mình, và thay đổi nó”. Hay chưa?

Tất nhiên thay vì nắm lấy đũng quần, Kant đã lập luận bằng sự hợp lý tới tàn nhẫn.

Kant tin rằng, nói chung không thể biết liệu một người có xứng đáng được hạnh phúc hay đau khổ, vì bạn không bao giờ thực sự biết dự định và mục đích của họ là gì khi họ hành động.

Tương tự, ngay cả khi bạn nên làm cho người khác hạnh phúc, cũng không có cách nào để biết chính xác cách làm cho họ hạnh phúc. Bạn không biết cảm xúc, giá trị hay kỳ vọng của họ. Bạn không biết những tác động mà hành động của bạn sẽ gây ra cho họ.

Trên hết, những gì tạo thành đau khổ hay hạnh phúc, trong hầu hết tình huống không cực đoan, đều không rõ ràng. Việc ly hôn có thể khiến bạn khó chịu hôm nay, nhưng một năm sau có khi lại là điều tuyệt vời nhất từng xảy ra với bạn. Bạn có thể tận hưởng niềm vui của lễ kỷ niệm ngày đó với bạn bè, nhưng có lẽ nó làm bạn mất tập trung khi theo đuổi thứ gì đó có thể ngăn được nhiều đau khổ trong tương lai.

Do đó, Kant lý luận rằng cách duy nhất hợp lý để cải thiện thế giới là thông qua cải thiện bản thân. Vì điều duy nhất chúng ta có thể thực sự trải nghiệm là chính bản thân mình.

Kant định nghĩa sự cải thiện là việc phát triển khả năng tuân theo mệnh lệnh vô điều kiện. Và ông nhìn nhận tự cải thiện là một bổn phận – một nghĩa vụ không thể chịu đựng được đặt lên tất cả chúng ta.

Với Kant, thưởng/phạt vì không tuân thủ bổn phận không phải là thiên đường hay địa ngục, mà chính là cuộc đời chúng ta làm cho chính bản thân mình. Việc tuân thủ đạo đức không chỉ tạo ra cuộc sống tốt đẹp hơn cho bạn, mà còn là cuộc sống tốt đẹp hơn cho những người xung quanh bạn.

Qui tắc của Kant có hiệu ứng sóng. Khả năng cải thiện tính trung thực của bạn với bản thân sẽ làm tăng việc bạn trung thực với người khác. Sự trung thực của bạn với người khác cũng lại ảnh hưởng tới họ, làm họ trung thực với bản thân hơn, từ đó giúp cải thiện cuộc sống của chính họ. Đó là sự thật trong mọi khía cạnh qui tắc của Kant, dù đó là tính trung thực, hiệu suất, từ thiện, hay sự đồng thuận. Châm Ngôn Của Michaeal Jackson cho rằng qui luật Kant, khi có đủ số người tuân thủ, sẽ sinh ra hiệu ứng quả cầu tuyết trên thế giới, kích động nhiều thay đổi tích cực hơn bất kỳ chính sách có tính toán nào.

-                      Bổn phận tự trọng – Kant hiểu theo trực giác rằng có một liên kết cơ bản giữa sự tôn trọng của chúng ta với bản thân và sự tôn trọng của chúng ta với thế giới. Cách chúng ta tương tác với tâm lý của mình là hình mẫu ta dùng để tương tác với người khác, nên ít tiến bộ có thể làm với người khác cho đến khi chúng ta tiến bộ với chính mình. Ông có lẽ hẳn sẽ chán ghét phong trào tự trọng ngày nay, coi nó là cách khác để đối xử với con người như phương tiện hòng đạt được cảm giác tốt hơn. Tự trọng không phải là cảm giác tốt hơn. Tự trọng là tự biết giá trị của bản thân. Biết rằng mỗi người, dù họ là ai, đều xứng đáng với các quyền và phẩm giá cơ bản. Và rằng mọi ý thức đều thiêng liêng và phải được đối xử như thế.

Kant hẳn sẽ lập luận rằng tự bảo mình là mình vô giá cũng sai lầm như bảo người khác rằng họ vô giá. Nói dối bản thân cũng vô đạo đức như nói dối người khác. Làm hại bản thân cũng tồi tệ giống như làm hại người khác.

Tự yêu và tự quan tâm chính mình do đó không phải thứ bạn nên tiếp thu và thực hành. Chúng là một cái gì đó về mặt đạo đức, bạn sẽ gọi là nuôi dưỡng bên trong. Thậm chí chúng có thể là tất cả những gì bạn có thể để lại.

Tác động từ triết lý của Kant

Triết lý của Kant, nếu bạn đi sâu vào, sẽ gặp nhiều mâu thuẫn và các vấn đề. Nhưng sức mạnh của những ý tưởng ban đầu của ông không nghi ngờ, đã thay đổi thế giới. Và thật kỳ lạ, khi tôi gặp chúng một năm trước, chúng đã thay đổi tôi.

Tôi đã dành hầu hết những năm tháng của tuổi 20 để theo đuổi nhiều thứ trong danh sách trên nhưng tôi theo đuổi chúng vì lý do thực tế và làm ăn. Tôi theo đuổi chúng như phương tiện vì tôi nghĩ chúng có thể khiến đời tôi khá lên. Trong khi đó, tôi càng làm việc, tôi càng cảm thấy trống rỗng.

Nhưng đọc Kant là một sự hiển linh. Chỉ trong 80 trang, Kant đã xua tan những giả định và niềm tin nhiều thập kỷ. Ông cho tôi thấy những gì bạn thực sự làm không quan trọng nhiều như mục đích đằng sau việc làm nó. Và cho đến khi bạn tìm đúng mục đích, bạn sẽ chẳng thấy gì hết.

Kant không phải luôn là một người nhàm chán, ám ảnh bởi thói quen. Ông không phải luôn là thị trưởng của Boreville. Thực tế, khi Kant còn trẻ, ông cũng là tay đi săn trong một nhóm. Ông có thể thức khuya uống rượu, chơi bài với bạn bè. Ông ngủ muộn và ăn quá nhiều, tổ chức những bữa tiệc lớn.

Mãi đến năm 40 tuổi, ông từ bỏ tất cả, phát triển thói quen sống khiến ông trở nên nổi tiếng sau này. Ông nói mình phát triển thói quen đó lúc 40 tuổi vì nhận ra những tác động đạo đức từ hành động của mình và quyết định không cho phép bản thân lãng phí thời gian và năng lượng quí báu khiến ý thức của ông bỏ đi.

Kant gọi đó là “phát triển nhân cách” – xây dựng một cuộc đời được thiết kế để tối đa hóa năng lực của mình. Ông tin rằng hầu hết mọi người đều không thể phát triển nhân cách thực sự cho tới khi họ đạt đến tuổi trung niên, vì trước khi tới lúc đó, họ vẫn còn bị quyến rũ bởi vô số ý tưởng từ thế giới, thích bay nhảy đây đó, đi từ phấn kích đến tuyệt vọng rồi ngược lại. Chúng ta quá bị ám ảnh với việc phải tích lũy nhiều phương tiện và bỏ quên mục đích đã thúc đẩy ta vào trong vô vọng.

Để phát triển nhân cách, một người phải làm chủ hành động và bản thân. Và dù chỉ vài người trong số chúng ta có thể làm được điều đó trong đời, Kant tin rằng đó là điều mỗi chúng ta có bổn phận phải làm.

Trong thực tế, ông tin rằng đó là thứ duy nhất ta cần hướng tới.

Mark Manson

Ngày 16 tháng 8 năm 2018

Từ https://markmanson.net

Mark Manson: 6 việc mọi người nên bớt quan tâm đi

6 việc mọi người nên bớt quan tâm đi

1.              Các vụ thảm sát và chủ nghĩa khủng bố

Bạn có lẽ nghĩ tôi sẽ bắt đầu danh sách này với cái gì đó dễ thương và khuôn sáo như “Hãy ngừng quan tâm đến những gì mọi người nghĩ về bạn” đúng không?

À không hề. Phải làm vài người buồn rồi.

Tôi nghĩ chúng ta nên bớt quan tâm tới những vụ thảm sát và chủ nghĩa khủng bố.

Tôi không muốn nói rằng chúng ta không nên tự bảo vệ bản thân hay các sự kiện đó không quan trọng hay bạo lực từ súng đạn nói chung không phải là vấn đề. Tôi đơn giản đang nói rằng các phản ứng về mặt cảm xúc và xã hội của chúng ta trước các vụ thảm sát là không cần thiết và ẩn chứa nguy cơ gây hại.

Trước tiên, có vài thực tế: bạn có khả năng chết vì tủ lạnh đổ vào người ngang với khả năng chết vì một vụ tấn công khủng bố, và số ca tử vong do thảm sát hàng loạt từ súng đạn chiếm ít hơn 1% số ca tử vong liên quan đến súng ở Mỹ (trong đó: 2/3 số ca tử vong liên quan đến súng là tự tử). Nếu chúng ta thuần túy dựa trên các số liệu thống kê trong xã hội thì chúng thậm chí còn không nằm trong top 10 mối đe dọa hay nguy hiểm cho dân số.

Nhưng đây là lý do tại sao thảm sát hàng loạt bằng súng và chủ nghĩa khủng bố (hãy trung thực, chúng gần như giống nhau) lại nhận được sự quan tâm lớn như vậy:

Vì chúng lan truyền như virut.

Hãy gọi đây là “Qui luật Kardashian”.

Qui luật Kardashian: Một người hay một sự kiện được lan truyền càng nhiều, thì nền văn hóa sẽ càng đánh giá quá cao tầm quan trọng của nó.

Tôi gọi đó là Qui luật Kardashian vì vài năm trước, Kim Kardashia đã chụp ảnh khỏa thân cho một tạp chí chính thống. Chuyện đó thống trị toàn bộ các phương tiện truyền thông ngày đó, với tất cả các loại suy nghĩ kỳ quái khi xem xét bức ảnh đó biểu hiện cho cái gì, hành vi muốn nổi tiếng, nữ quyền, giải phóng tình dục, v.v…

Tất nhiên, nó chả có ý nghĩa đếch gì hết. Thực tế, nó không phải là sự kiện bạn có thể nhớ tới. Nhưng bạn đã biết Kardashian bằng cách nào đó đang là một trong những người nổi tiếng nhất hành tinh. Dù thực sự cô ta đã chẳng làm gì cả, rồi tiếp tục không làm gì hết, và cũng chả hứa hẹn là sẽ làm gì. Đó là vì Kim là bậc thầy ban đầu của Qui luật Kardashian. Cô ta đã nhận ra nó trước bất kỳ ai – kẻ nào lôi kéo sự chú ý nhất sẽ được thưởng nhiều nhất – và đã tận dụng nó trên phạm vi rộng lớn. Phần còn lại trong chúng ta đã dành 10 năm qua để cố gắng bắt kịp.

Qui luật Kardashian hàm ý vài điều. Đầu tiên, một việc có tầm quan trọng đến mức nào chỉ là vấn đề nhỏ. Điều quan trọng là mẩu thông tin ấy gây sốc và đáng nhớ đến mức nào. Tất cả chúng ta đều nhớ tới vụ xả súng ở Vegas từ năm ngoái, và rất có thể nhiều người trong số các bạn còn có thể kể lại chi tiết tất tần tật về nó cho tôi – tên đó là ai, hắn đã làm thế nào, hắn sử dụng loại súng nào…

Nhưng hẳn chỉ ít người hoặc chẳng có ai trong số các bạn có thể mô tả chi tiết các cuộc điều trần trước quốc hội về gian lận bầu cử do Tòa Án Tối Cao Hoa Kỳ phụ trách. Trong khi những cuộc điều trần này có lẽ có ý nghĩa hơn nhiều tới tương lai đất nước và cuộc sống của chúng ta.

Đây không phải muốn hạ thấp các nạn nhân của những sự kiện này. Rõ ràng, đó là những trò chết chóc gớm giếc và chúng ta hoàn toàn đúng khi khiếp sợ.

Nhưng hãy thực tế: nếu chỉ vì bạn khiếp sợ thì cũng không có nghĩa rằng chúng thực sự là những sự kiện quan trọng hoặc có tầm ảnh hưởng.

Mọi hình thức truyền thông đều có một điểm yếu không mong đợi. Truyền hình vô tình làm diện mạo bề ngoài cùng thể chất có vẻ quan trọng hơn và biến mọi thứ thành các bit âm thanh. Trở lại thời kì trước khi có internet, mọi người bị ám ảnh bởi UFO, ma quỉ và các giáo phái Sa tăng, vì chúng trông thực sự đáng sợ trên truyền hình. Mọi người thường bỏ phiếu cho các chính trị gia cao hơn và đẹp trai hơn, bất kể đảng phái hay tín ngưỡng. Điểm yếu không chủ ý của internet là nó tạo ra một nền văn hóa quá nhạy cảm với các sự kiện và thông tin lan truyền trên mạng.

Vì đây là điều thứ hai trong Qui luật Kardashian: thành công của một sự kiện hay cá nhân đang được lan truyền trên mạng hoàn toàn phụ thuộc vào những phản ứng của chúng ta với sự kiện hay cá nhân đó.

Nếu tất cả chúng ta đồng ý rằng Instagram là lãng phí thời gian và chúng ta có nhiều thứ tốt hơn để làm, những người nổi tiếng trên Instagram với các bức ảnh photoshop có thể biến mất khỏi cuộc sống của chúng ta. Điều đó không có nghĩa rằng nếu chúng ta ngừng quan tâm đến các vụ xả súng hàng loạt và khủng bố thì chúng sẽ biến mất ngay lập tức, nhưng một lượng lớn oxy giữ chúng tiếp tục sẽ rời đi.

Mục tiêu chung của các vụ xả súng hàng loạt và khủng bố là sự chú ý. Đó là lý do duy nhất họ làm điều đó. Những kẻ khủng bố làm những điều ghê tởm để thu hút sự chú ý đến niềm tin tôn giáo/chính trị cụ thể của họ. Những tên xả súng hàng loạt làm thế để mang sự chú ý tới chính bản thân chúng. Do đó, các vụ xả súng hàng loạt và khủng bố chỉ “thành công” do Qui luật Kardashian: vì chúng gây sốc và bất ngờ đến mức chúng được lan truyền chóng mặt. Về cơ bản đó chỉ là những pha bạo lực công khai, được thực hiện bởi những kẻ tuyệt vọng và điên rồ, những người khao khát danh tiếng và sự nổi tiếng cho bản thân (hoặc nguyên nhân vớ vẩn nào đó). Nếu bạn loại bỏ danh tiếng ra khỏi phương trình, rất có thể bạn cũng đang loại bỏ một tỷ lệ lớn các sự kiện kiểu này xảy ra.

Điều đó nghe có vẻ điên rồ, nhưng có tiền lệ cho việc này.

Nhiều thập kỷ trước, người ta khám phá ra khi phương tiện truyền thông đưa tin về các vụ tự tử, tỷ lệ tự tử trong vùng đó liền tăng lên. Các nhà khoa học đã nghiên cứu lý do tại sao lại xảy ra chuyện này và cuối cùng kết luận rằng việc lan truyền thông tin các vụ tự sát thành công đã đưa cho những người muốn tự sát khác một cảm giác cho sự xác nhận, làm cho nó trở thành một lựa chọn chấp nhận được. Tự sát còn có thể là một cách hiệu quả để gây chú ý, tình cảm và lòng thương hại mà họ đã rất mong muốn có được trong đời. Điều này có thể xem như một hành động truyền cảm hứng: “Đây là một người đang có cảm giác chính xác như tôi, và họ đã thực sự làm điều đó!”

Người ta gọi đó là Hiệu ứng Werther. Và khi nó được phát hiện, tất cả các phương tiện truyền thông đều cùng nhau làm một việc có trách nhiệm: họ đồng ý ngừng đưa tin về các vụ tự tử. Sự bùng nổ, tỷ lệ tự sát lại giảm xuống.

Cái chúng ta có ở đây là Hiệu ứng Werther, nhưng dành cho những vụ giết người hàng loạt công khai và có tính chính trị cao. Thảm sát hàng loạt rất dễ lan truyền. Hầu hết các tay súng và những tên khủng bố này đều vật lộn với tình trạng sức khỏe tâm thần, cảm thấy bị tẩy chay và bỏ qua, và khao khát sự chú ý cùng cảm xúc từ những người xung quanh chúng một cách tuyệt vọng. Chúng cảm thấy không còn sự lựa chọn nào trong đời, chúng sẽ vĩnh viễn không được lắng nghe và bị bỏ qua. Chúng có những xung động bạo lực và nhiều cơn giận dữ , nhưng không biết làm sao quản lý hay truyền tải nhũng cảm xúc này. Sau đó chúng thấy một câu chuyện khác đang lan truyền về ai đó xả súng vào một trường học hay một văn phòng hay thổi bay những người vô tội, và chúng thấy họ trở thành người nổi tiếng ngay lập tức, bị ám ảnh và khiếp sợ bởi hàng triệu người khắp cả nước. Đó là cách nhanh chóng và dễ dàng nhất để thu hút sự chú ý và trở nên quan trọng – những điều chúng đã khao khát suốt đời một cách tuyệt vọng.

Tôi không nhấn vào xem các bài báo về các vụ xả súng nữa. Tôi không nhấn vào xem các video về các vụ tranh cãi súng ống. Tôi không đọc tin tức về chủ nghĩa khủng bố, dù kẻ đánh bom liều chết Austin đã thổi bay người dân ở quê nhà tôi, tôi cũng đã không đọc một bài báo nào về chuyện này. Tên khốn kiếp. Hắn không xứng đáng với thời gian hay sự chú ý của tôi, cũng không xứng đáng được in tên trên bất kỳ nơi đâu.

Tôi từ chối chạm vào bất kỳ phương tiện truyền thông nào liên quan đến những kẻ thế này. Vì cách đơn giản để chống lại Qui luật Kardashian là rút sự chú ý của bạn lại. Quyết định bạn sẽ không quan tâm về chuyện đó thêm nữa. Và tập trung vào thứ gì đó khác thực sự quan trọng (như điều trần quốc hội).

Điều này không có nghĩa là bạn đang đâm đầu vào đá. Rõ ràng có vấn đề. Nhưng thực sự tôi có giúp giải quyết vấn đề bằng cách nhấp chuột vào xem mỗi bài phỏng vấn với người sống sót không, hay đọc các bài viết về tên xả súng đã dùng gì trong bữa sáng, hay tu sĩ tôn giáo đã xui khiến tên đó viết gì trước khi hắn bắn vào toàn bộ văn phòng?

Không, tôi chẳng giúp gì được. Trong thực tế, tôi có thể làm nó tệ hơn.

2.              Bảo vệ trẻ em

Bang Utah gần đây vừa thông qua một đạo luật nói rằng trẻ em được phép chơi bên ngoài một mình cũng như đi bộ hay đi xe đạp tới trường mà không cần có sự giám sát của cha mẹ. Đây là đạo luật đầu tiên ở Mỹ thuộc loại này. Và thực tế nó thậm chí còn cần thiết số một trong mục đích bài viết tôi đang nói tới.

“Bảo vệ” trẻ em đã bắt đầu trở thành mục tiêu tối thượng của nhiều bậc cha mẹ - bảo vệ chúng khỏi điểm thấp, bảo vệ chúng khỏi sân chơi, bảo vệ chúng không cho ra bên ngoài một mình, bảo vệ chúng khỏi bị chỉ trích bởi bất kì ai, bảo vệ chúng khỏi phải tự thức dậy mỗi sáng.

Điều này được biết đến phổ biến với cái tên “helicopter parenting” (nuôi dạy con cái kiểu máy bay trực thăng). Và như hầu hết những thứ tồi tệ ngày nay, nó là sai lầm chính của thế hệ Baby Boomer (thế hệ những người sinh ra giữa năm 1946 và 1964 – đó là thời kỳ 18 năm bùng nổ số lượng sinh trên toàn thế giới – đó là nhóm người đông đảo nhất, cũng chiếm giữ khoảng 65% tổng số tiền trên toàn thế giới ngày nay).

Các Boomers lớn lên với suy nghĩ rằng mình là trung tâm của thế giới. Đây không hoàn toàn là lỗi của họ. Truyền hình và phát thanh nở rộ trong thời niên thiếu của họ. Và vì xem họ là nhóm tuổi nhân khẩu học lớn nhất, hầu hết nền văn hóa toàn cầu (âm nhạc, phim ảnh…) đểu tập trung phục vụ cho thị hiếu của họ. Đến cuối những năm 60, chính trị cũng đào vào số đông của họ, và không chỉ dừng ở đó.

Sau đó điều gì đó đã xảy ra những năm 80. Các Boomers có con. Vì mọi thứ trong đời Boomers đều là thứ quan trọng nhất vũ trụ, con cái của các Boomers (thế hệ Millennials – thế hệ Thiên Niên Kỷ) bây giờ, do tính chất bắc cầu của những kẻ đại ngốc tự luyến, liền trở thành Thứ Quan Trọng Nhất Vũ Trụ.

Boomers đi theo cách nuôi dạy con cái theo cùng kiểu họ đã tiếp cận hầu hết mọi thứ khác: với ý định làm nó tốt hơn nó từng được làm trước đây nhưng, đôi khi, lại sinh ra một kết quả tệ hơn. Boomers quyết định con cái mình cần lòng tự trọng. Chúng cần được đầy đủ và bận rộn. Chúng cần được vận động ở trường. Chúng cần được bảo vệ khỏi những kẻ săn mồi, những giáo viên xấu xa và các ông bộ trưởng đáng sợ…

Sự ám ánh thời bé tạo môi trường để đứa trẻ không bao giờ có thể sai – chỉ giáo viên, chương trình giảng dạy và truyền thông mới sai. “Timmy bé nhỏ của tôi không phải thằng khốn nạn” – các bố mẹ Boomers có thể nói vậy – “Chính các trò chơi điện tử bạo lực nó chơi đã biến nó thành như vậy!” Và thay vì trừng phạt Timmy đã thành đứa trẻ hư (có thể bị gán cho tội “lạm dụng trẻ em”), vị bố mẹ Boomer chính trực này sẽ viết những bức thư đầy giận dữ cho các công ty sản xuất trò chơi điện tử, chủ tịch PTA, nghị sĩ, giáo viên và tất nhiên cả các bậc cha mẹ Boomers chính trực khác.

Nền văn hóa đại chúng ngay lập tức thích nghi với nỗi ám ảnh trẻ thơ này theo cùng cách nó đã thích nghi với mọi nỗi ám ảnh của các Boomers. Nó tạo ra những bài hát nhạt nhẽo kiểu này:

<div style="position:relative;height:0;padding-bottom:75%"><iframe src="https://www.youtube.com/embed/M9BNoNFKCBI?ecver=2" style="position:absolute;width:100%;height:100%;left:0" width="480" height="360" frameborder="0" allow="autoplay; encrypted-media" allowfullscreen></iframe></div>

Nó cũng tạo ra bội thu những miếng dán đáng ghét nói về việc lũ trẻ vĩ đại đến mức nào. Các chính trị gia đột nhiên nói như thể mọi chính sách họ đề xuất đều được thiết kế cho trẻ em. Các bộ phim và chương trình được bắt đầu sản xuất la liệt.

Nhưng tác dụng phụ quan trọng nhất của phương pháp tiếp cận tôn trọng của các Boomers là nó biến việc nuôi dạy con cái thành một biểu tượng trạng thái. Đối với các thế hệ trước, nuôi dạy con cái chỉ là một việc bạn làm. Đó là một nghĩa vụ. Đối với các Boomers, họ sẽ là những bố mẹ chết tiệt nhất thế gian này từng thấy và mọi người biết điều đó. Con của họ sẽ tới tất cả các trại hè. Susie nhỏ bé sẽ nộp đơn vào tất cả các trường đại học. Joey nhỏ bé sẽ có tất cả các đồ chơi tốt nhất. Nuôi dạy con cái trở thành hình thức khác của cuộc cạnh tranh khốc liệt, nơi bạn càng quản lý con mình chi tiết hơn, bạn càng đạo đức hơn.

Hãy nhảy tới 1 hay 2 thập kỷ trước đó, bạn có thể có bố mẹ rất tốt và có trách nhiệm mà lại bị bắt giữ hay bị điều tra vì để con cái tự chơi bên ngoài. Bạn sẽ thấy cảnh sát xuất hiện tịch thu những đứa trẻ đang chơi một mình. Bạn sẽ thấy có những bà mẹ bị chỉ trích là “bà mẹ tệ nhất thế giới” vì để đứa con trai 9 tuổi tự đi tàu điện ngầm.

Và ai khiến những việc thế này xảy ra? Các bậc cha mẹ khác. Các bậc cha mẹ khác không thể chịu được nỗi lo lắng khi để đứa con bông tuyết bé nhỏ đặc biệt của mình chơi ngoài công viên một giờ, khốn kiếp thật, người mẹ khủng khiếp nào khác có thể nghĩ đến điều như vậy?

Các nghiên cứu cho thấy, điều các bà mẹ này không hiểu là quá bảo vệ đứa trẻ cũng gây hại ngang với bỏ bê đứa trẻ đó. Trẻ con cần thất bại. Đó là cách chúng học. Chúng cần bị người khác làm tổn thương vì đó là cách chúng học để quản lý các mối quan hệ của mình. Chúng cần được phép khám phá và thử mọi thứ theo cách của mình vì đó là cách chúng nhận ra mình là ai và xây dựng một bản sắc mạnh mẽ.

Khi chúng được chiều chuộng, bảo vệ quá mức và bị quản lý tới chân tơ kẽ tóc, chúng chẳng phát triển được gì trong các kỹ năng ở trên. Chúng không học được cách đương đầu với nghịch cảnh hay thất bại. Chúng không học được cách quản lý các mối quan hệ. Và chúng không biết mình là ai.

Thực tế, bản sắc của chúng vẫn được cha mẹ tôn trọng. Giá trị duy nhất của chúng trên đời được giả định là “thiên thần nhỏ của bố/mẹ” chẳng hạn – điều duy nhất trên đời quan trọng nhất mà chẳng phải thực sự làm gì – hay được gán nhãn là những tên khốn nhỏ, chính xác như các vị phụ huynh Boomers của chúng.

Cuối cùng, trước khi tôi kết thúc: tôi nghĩ đó là lý do tại sao thế hệ Thiên Niên Kỷ ngày nay phiền toái hơn nhiều. Bởi vì các Boomers

a)                  Không thể chịu đựng được rằng thế hệ Thiên Niên Kỷ lớn lên sẽ chỉ giống như họ (có quyền và tự luyến)

b)                  Vì các Boomers cuối cùng muốn tránh thực tế rằng họ đã thiêu rụi hết cả.

Ôi những đứa trẻ khốn khổ. Hãy để chúng ngã và tự làm tổn thương mình. Hãy để chúng thất bại rồi tự đứng dậy. Hãy để chúng ăn khổ từ vài giáo viên khốn kiếp. Có lẽ sẽ tốt hơn cho chúng.

3.              Các chất Steroid (chất kích thích)

Vì vài lý do, tôi thực ra là một kiểu tiền kích thích trong thể thao.

Đầu tiên, hãy trung thực, một tỷ lệ lớn các vận động viên chuyên nghiệp đã từng xài doping. Và họ luôn tìm ra các cách mới để đánh lừa hệ thống rồi tiếp tục xài doping. Bất cứ lúc nào bạn cũng thấy người ta trong tình trạng cạnh tranh về tâm lý VÀ có hàng chục triệu đô trong đường dây, vì luôn cần các bác sĩ và huấn luyện viên giúp bạn đánh lừa hệ thống. Điều đó không hề thay đổi trong nhiều thập kỷ qua và có lẽ không bao giờ thay đổi. Vì thế chúng ta hãy cởi mở và điều chỉnh để biết mọi người đang làm gì.

Thứ hai, chất kích thích làm thể thao công bằng hơn. Nghe có vẻ điên rồ, nhưng hãy nghe tôi nói đã.

Nói chung thể thao là để vinh danh các vận động viên có đạo đức nghề nghiệp tốt nhất, quyết tâm nhất và tập trung đầu óc tốt nhất. Di truyền đóng một vài trò cực lớn trong kết quả và sự phát triển của vận động viên, đến mức một số người đơn giản luôn có lợi thế hơn những người khác chả vì lý do nào khác ngoài việc họ được sinh ra với một số gene nhất định.

Chất kích thích làm giảm tác động của di truyền tới kết quả thể thao. Chất kích thích làm tác động này ít hơn ở những người may mắn trúng số trong di truyền và tác động nhiều lên cho những người chăm chỉ nhất, dành nhiều thời gian và tâm sức cho luyện tập. Chất kích thích làm tăng hiệu quả của việc luyện tập chăm chỉ, hy sinh và chuẩn bị vì nó khuếch đại những điều này.

Chất kích thích nghịch lý ở chỗ chúng chỉ không công bằng nếu một số vận động viên xài nó còn người khác thì không. Nếu mọi người đều xài, thì kết quả sẽ công bằng hơn.

Và trong khi chúng ta còn đang sống đây, các liệu pháp hormone là giải pháp tuyệt vời cho chống lão hóa, thể dục tổng hợp, sức khỏe và vô số lợi ích y tế khác. Tôi không hiểu tại sao người ta kỳ thị chúng thế. Tôi nghĩ, giống như các loại ma túy, chúng nên được hợp pháp hóa, đánh thuế và qui định thành luật. Vâng, lạm dụng chúng có thể gây hại. Nhưng sử dụng chúng trong bối cảnh y tế hay điều trị rất hữu ích và chẳng biến ai thành người xấu cả.

4.              Trí tuệ nhân tạo sẽ giết con người

Có chuyện gì với những người đang bàn tán chuyện một chiếc xetr tự lái chẹt phải ai đó? Bạn có biết bao nhiêu người chết vì lỗi của người lái xe mỗi năm không? Tôi sẽ nói cho bạn, đó là 1,3 triệu người.

Con người bị hút vào chuyện này. Con người bị hút vào mọi thứ. Làm ơn hãy mang Trí tuệ nhân tạo đi mau lên.

Tôi biết Elon Musk nghĩ rô bốt sẽ giết tất cả chúng ta và biến chúng ta thành tăm xỉa răng hiệu quả, nhưng con Hal 9000 vẫn còn chưa thể điều khiển được “đúng chỗ màu đỏ”. Vì thế hãy cứ thư giãn đi đã nào.

5.              Nhiễm bệnh lây lan qua đường tình dục

Nếu bạn giống tôi, giáo dục giới tính của bạn là nhiều giờ mô tả chi tiết về việc AIDS sẽ giết bạn như  thế nào, ghẻ sẽ phá hủy đời bạn, giang mai đã giết chết một loạt người nổi tiếng 200 năm trước, và mọi thứ khác sẽ làm thối rữa cái nút của bạn và/hoặc mang đến cho bạn bệnh ung thư. Đạo đức câu chuyện: Đừng đâm vào bất kì ai. Đừng bao giờ.

Ở trường đại học, khi tôi trổ mã thành chàng trai trẻ nhẵn nhụi và ham thích những buổi hò hẹn trong xay xỉn đầu tiên, tôi luôn khiếp sợ rằng mấy thứ thối tha kia sẽ phá hủy của quý. Vì thế tôi luôn phải đi kiểm tra STI khi không tuân thủ những gì giáo dục giới tính đã dạy.

Vâng, sau lần thứ ba kiểm tra cho ra âm tính với mọi thứ, bác sĩ đã ngồi xuống bên tôi và nói với tôi rằng, thành thật mà nói tôi không cần đến quá thường xuyên như thế này, đại đa số STI là tương đối vô hại và có thể điều trị được, chỉ cần tôi mặc áo mưa, có lẽ không cần phải lo lắng quá nhiều.

Chắc chắn dựa trên việc tự tìm hiểu của mình, bà ấy đúng. Hầu hết STI là vô hại (phổ biến đấy!). Tôi sợ cái quái gì thế?

Đây là một vấn đề lớn với tôi (và với nhiều độc giả trẻ đang sợ hãi khác nữa), tôi đã tóm tắt tất cả việc tìm hiểu của mình trong bài báo tên là “Hướng dẫn chân thực về STD” (An Honest – to – God Guide to STDs)

Bài báo này trình bày chi tiết mọi thứ, vì thế tôi sẽ không nhắc lại ở đây. Nhưng TL; DR là “Giữ chú ngựa nhỏ của bạn bình tĩnh… và rồi phóng hết chúng ra.” Vâng, hãy dùng bao cao su và xét nghiệm. Nhưng đừng thở nhanh mỗi lần bạn xài chút giai điệu polka. Chết tiệt, sẽ ổn thôi. Tôi hứa.

6.              TRUMP

Được rồi, tôi đã sẵn sàng cho những lá thư thù địch. Bắt đầu thôi nào…

Tôi nghĩ vị trí gây tranh cãi nhất ở nước Mỹ ngay bây giờ là Trump không thực sự là một vấn đề lớn. Đó là bởi vì hầu hết mọi người cánh hữu nghĩ ông ta là đời thứ hai của Hitler/Stalin/Sa tăng/ hay tín đồ Apollo và sẽ bắt đầu Chiến Tranh Thế Giới Thứ 3. Và hầu hết mọi người cánh tả nghĩ ông ta là vị cứu tinh của nước Mỹ, người sẽ “sửa chữa” mọi thứ và tất cả chúng ta rồi sẽ cùng mở tiệc như năm 1959.

Tôi nghĩ ông ta chả phải loại nào. Cánh tả sai vì rõ ràng ông ta là một tổng thống khốn kiếp, không hiệu quả và không ngừng gây tranh cãi. Cánh hữu sai vì họ quên lịch sử nước Mỹ đầy các vị tổng thống khốn kiếp, không hiệu quả và không ngừng gây tranh cãi. Và bạn biết chuyện gì đã xảy ra cho hầu hết các vị này không?

Chả có gì cả.

Đúng vậy. Một chiếc bánh burger vô vị lớn.

Hệ thống của nước Mỹ không nghi ngờ gì nữa, rất phức tạp và mạnh mẽ. Sức mạnh của tổng thống bị đánh giá quá cao. Thực tế vị trí tổng thống chỉ là nỗi ám ảnh gần đây (trong kỷ nguyên của truyền hình thực tế và âm thanh khủng). Tổng thống luôn chịu trách nhiệm cho những thứ ông ta không làm và bị đổ lỗi cho những điều ông ta chả quan tâm tới.

Hãy nhìn mà xem, ngay cả các vị tổng thống có thẩm quyền và nổi tiếng cũng gặp khó khăn trong việc hoàn thành chương trình của họ. Trump không có thẩm quyền, và cũng không nổi tiếng. Ông ấy là chiếc burger vô vị (được nấu chín thật ngon với nhiều sốt cà chua). Ngay cả các vị tổng thống thông minh và thành công cũng phải đấu tranh để ban hành các mục tiêu chính sách đối ngoại. Họ bị cản trở bởi những bộ máy quan liêu lớn, Quốc hội, hệ thống luật pháp, và trật tự quốc tế. Và ở đây bạn có một người có thể đang nghĩ Frederick Douglass là một cầu thủ NBA của đội Knicks.

Hệ thống đã được thiết kế để sống sót khi có bộ đệm thế này. Nên cứ thư giãn đi!

Hệ thống của Mỹ đòi hỏi nỗ lực của hàng trăm nếu không muốn nói là hàng ngàn người cùng thúc đẩy nó. Tổng thống được cho là người có thể tập hợp họ. Nhưng Trump thậm chí còn không thể tập hợp nổi vợ mình dành nhiều hơn vài giờ bên ông ta, vì thế chính xác chúng ta đang càm ràm chuyện gì đây?

Nhìn này, tôi biết Trump là một tên khốn. Tôi biết ông ta đã làm tổn thương nhiều người. Nhưng ở cấp độ chính sách xã hội/quốc gia, ông ta chẳng là gì khiến hệ thống nước Mỹ không thể nhìn ra hay sống sót nổi. Vì thế hãy bình tĩnh khi nói về trận chiến tận thế Armageddon/Hitler. Đời vẫn sẽ tiếp tục thôi.

Trump có lẽ là ví dụ lớn nhất của Qui luật Kardashian tới nay. Cùng một cách Kim Kardashian dường như thành công vì lôi kéo được quá nhiều sự chú ý, Trump dường như trông có vẻ xấu xa vì ông ta làm bạn bực mình nhiều. Nhưng thực ra chẳng có gì đúng cả. Trump không phải ác quỉ. Ông ấy là một người tự luyến suốt ngày vo ve và nghĩ rằng đời là một cuộc cạnh tranh không bao giờ có hồi kết trên bảng xếp hạng truyền hình.

Và cũng giống như Kim Kardashian hay các vụ xả súng trường học, chúng ta càng chú ý đến hướng đi của ông ấy, ông ấy càng trở nên mạnh mẽ hơn, và chúng ta càng khuyến khích các chính trị gia khác đi theo bước chân ông ấy. Người ta luôn phàn nàn rằng ông ta nên xóa tài khoản Twitter, nhưng còn điều này thì sao: hãy dừng việc đọc nó! Dừng click vào mấy bài báo kể lề về những dòng Twitte của ông ấy. Dừng xem các mẩu tin nói ông ta twitted tệ ra sao. Bạn cũng đừng bỏ phiếu bốn năm một lần, trong năm 2018 bạn sẽ lại bỏ phiếu theo sự chú ý của bạn thôi.

Đó là cách chúng ta thay đổi hướng tường thuật của đất nước. Không phải dậm chân và yêu cầu một người đàn ông ngốc ngếch 70 năm đột nhiên tự thay đổi bản thân. Điều đó sẽ không xảy ra.

Nhiều điều được làm cho #Resistance và những cái đó tôi đều đã xem. Thật tốt khi đứng  trước một tên khốn trong đảng đối lập. Bất cứ điều gì mang lại cho đảng Dân chủ một diện mạo giả dối bề ngoài có lẽ đều cần thiết.

Nhưng có một số trách nhiệm đối với chúng ta, với tư cách người dân – hay với thói quen tiêu dùng của chúng ta. Nếu chúng ta không hạnh phúc với những người nổi tiếng này, các chính trị gia này và các lãnh đạo này, cuối cùng, chúng ta chính là người đã tạo ra họ. Vậy thì điều đó nói gì về chính chúng ta?

Mark Manson

Ngày 5 tháng 4 năm 2018

Theo https://markmanson.net/6-things-people-should-stop-giving-so-many-fucks-about