Putin và Musk đúng: Bất cứ ai làm bá chủ công nghệ AI sẽ điều khiển thế
giới
Thứ sáu đầu
tháng 9 vừa rồi, hàng triệu học sinh Nga đã theo dõi một địa chỉ truyền hình từ
Tổng Thống Nga Vladimir Putin. Putin nói: “Trí tuệ nhân tạo là tương lai, không
chỉ của nước Nga, mà còn của toàn bộ loài người. Bất cứ ai trở thành kẻ dẫn đầu
trong lĩnh vực này sẽ trở thành kẻ thống trị thế giới.” Sau khi xem phát biểu của
Putin, CEO của SpaceX và Tesla, Elon Musk đã viết trên Tweeter: “cạnh tranh về
độ siêu việt của AI ở cấp độ quốc gia (là) nguyên nhất dễ thấy nhất của WW3”. (WW3
– World War 3: chiến tranh thế giới lần thứ 3)
Mặc dù trước đó
chưa bao giờ được phát biểu thẳng thắn bởi bất kỳ lãnh đạo quốc gia nào, nhưng
quan điểm của Putin về AI đã được lãnh đạo các cơ quan an ninh quốc gia Mỹ,
Trung Quốc và nhiều nước khác trên thế giới chia sẻ nhanh chóng. Giống như tôi
đã từng viết trong bài báo xuất bản bởi Trung tâm Khoa học và Quan hệ quốc tế
Harvard Belfer (Harvard Belfer Center for Science and International Affairs), nghiên
cứu AI gần như đang tạo ra một cuộc cách mạng trong công nghệ quân sự với phát
minh ra phi thuyền và vũ khí hạt nhân. Nói cách khác, Musk đúng khi cho rằng mỗi
quốc gia đều đang theo đuổi sự siêu việt của AI và sự theo đuổi này mang nhiều
rủi ro mới.
Nhưng thay vì những
mục tiêu đầy tham vọng của Putin, việc theo đuổi làm chủ AI của nước Nga có vẻ
như không đi vào việc tạo ra các đột phá công nghệ trong AI. Cả Mỹ và Trung Quốc
đều đang sở hữu những ngành công nghiệp công nghệ số lớn hơn, phức tạp hơn và
tăng trưởng nhanh hơn của Nga.
Tuy nhiên, Nga vẫn
có thể là người dẫn đầu trong việc vũ khí hóa AI khi theo đuổi chiến lược lớn của
họ, chiến lược muốn chấm dứt quyền thống trị của Mỹ trong hệ thống quốc tế và
tái thiết lập ảnh hưởng của Nga trên các vùng Sô viết cũ. Nga chưa bao giờ là
người dẫn đầu trong công nghệ Internet, nhưng nước này đã xây dựng được một lực
lượng hacker ảo lớn nhất và có năng lực nhất thế giới, đã phá vỡ phần trọng yếu
trong lưới điện Ukraina, thâm nhập vào các cơ sở hạt nhân của Hoa Kỳ và gây ra
sự hỗn loạn trong cuộc bầu cử thổng thống Mỹ 2016.
Thực ra, thậm
chí ngay cả trước khi Putin đưa ra lời bình luận trên, thái độ của Nga cũng đã
cho thấy hiểu biết sắc sảo về cách AI mang tới sức mạnh cho quân đội và cơ quan
tình báo của họ - đặc biệt ý chí muốn phá vỡ các luật và chuẩn quốc tế hiện
hành. Trong 5 năm vừa qua, Nga tích cực đầu tư vào các hệ thống robot quân sự mới
và các hệ thống không người lái, đang thử nghiệm chúng trong các cuộc đụng độ của
Nga ở Ukraina và Syria. Năm 2015, một vị tướng Quân đội Mỹ ở Châu Âu đã phát biểu
rằng, khi người Ukraina nhìn thấy các phương tiện bay không người lái của Nga, “họ
biết chỉ trong 10-15 phút nữa, sẽ có rocket thả xuống đầu họ.”
Ngày nay, robot
quân sự và máy bay không người lái của Nga đều được điều khiển từ xa, nhưng
trong tương lai, Nga lên kế hoạch xây dựng “hệ phức hợp robot thông minh”, có
nghĩa là các khối robot quân sự sẽ được tăng cường sức mạnh nhờ các hệ thống AI
để có thể tự chiến đấu và giết người mà không cần con người vận hành. Thực tế, Ủy
Ban Công Nghiệp Quân Sự Nga đã phê chuẩn một kế hoạch tham vọng: tới năm 2030, 30%
sức mạnh chiến đấu của Nga sẽ hoàn toàn là các nền tảng robot điều khiển từ xa
và điều khiển bằng AI.
Ngoài chiến trường,
Nga hi vọng sử dụng AI để tăng cường gián điệp và tuyên truyền. Các cơ quan
tình báo của Nga đã tuyển hàng ngàn nhân viên làm việc ngày đêm tạo ra các bài
báo và đoạn post trên mạng xã hội mang tin tức giả. Hàng chục triệu “robot” giả
làm người thực trên mạng xã hội để đẩy lên các bài tuyên truyền ở Nga và nước
ngoài. Các nhà nghiên cứu tại Dự án Nghiên Cứu Tính toán Tuyên Truyền của Học
viện Internet Oxford phát hiện ra rằng gần một nửa số tài khoản Twitter bình luận
về chính trị Nga đều là robot.
Theo lời khai
trước Quốc hội của Nhân viên điều tra đặc biệt của FBI Clint Watts, các robot
Nga đã chứng minh chúng rất giỏi trong việc điều khiển phương tiện truyền thông
Mỹ phủ đầy tin tức giả và gây ảnh hưởng tới giá chứng khoán của các công ty Mỹ.
Nga làm được điều này với các robot khi chỉ sở hữu tự động hóa kỹ thuật số mức
nguyên thủy. Nếu sử dụng AI, họ có khả năng làm mọi chuyện tồi tệ hơn rất nhiều.
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Washington đã minh họa cho thấy công nghệ AI có
khả năng tạo ra video và âm thanh như thật, bắt chước nguyên giọng nói và bề
ngoài của bất kỳ ai. Trong tay các cơ quan tình báo của Putin, công nghệ AI có
thể gây ra một cơn lũ tuyên truyền và lừa đảo mang tính chiến lược đạt hiệu quả
hơn bất kỳ ai từng làm trong lịch sử nhân loại.
Mỹ vẫn đang dẫn
đầu trong cả công nghệ AI và robot, dù vị thế này đang bị thu hẹp dần trong 10
năm qua. Tuy nhiên Hoa Kỳ đã cho thấy sự kiềm chế và thận trọng đáng khâm phục.
Lệch lạc trong những tin tức gần đây về “lệnh cấm robot sát thủ” thực tế chỉ
là, Bộ Quốc Phòng Mỹ đang đổi mới một chính sách nhằm ngăn vũ khí tự động khỏi
việc bị bàn quyết có nên cho sử dụng thứ nguy hiểm đó hay không.
Nga có từng
thông qua một chính sách nào như thế không? Không chắc. Là nhà lãnh đạo cao nhất
của một quốc gia có dân số đang giảm dần và một nền kinh tế đang suy yếu, không
khó hiểu tại sao Putin muốn công nghệ có thể tập trung quyền lực trong tay một
số ít người. Putin biết đất nước của ông không có khả năng trở thành người thống
trị thế giới bằng cách đi tiên phong trong sự phát triển công nghệ AI, vì thế
Nga đơn giản phải dẫn đầu trong ứng dụng tàn nhẫn của nó.
Gregory C. Allen
Dịch từ http://edition.cnn.com/2017/09/05/opinions/russia-weaponize-ai-opinion-allen/index.html
Ghi chú: Gregory C. Allen là người cộng tác
tại Center for a New American Security (Trung Tâm An Ninh Hoa Kỳ Mới). Tháng 7
năm 2017, bài báo của ông “Trí tuệ nhân tạo và An ninh quốc gia” được Havard
Belfer Center for Science and International Affairs xuất bản.
