Tìm kiếm mục đích cuộc đời
Ít nhà triết học
nào tạo ra ảnh hưởng to lớn lên nền triết học Pháp như Voltaire. Sinh năm 1694,
Francois – Marie Arouet thuở nhỏ sống ở Paris, Pháp. Ông được giáo dục theo
kinh điển Dòng Tên tại trường Cao Đẳng Louis – le – Grand.
Sau khi học
xong, ông muốn trở thành nhà văn. Nhưng bố ông lại muốn ông theo chân mình
thành một luật sư. Để xoa dịu cha, Arouet giả vờ học luật trong khi vẫn không
ngừng sáng tác.
Arouet trở nên nổi
tiếng trong giới đồng nghiệp nhờ tính châm biếm và sự thông thái. Không may, những
tính cách kiểu này sớm dìm ông trong nước sôi lửa bỏng. Sau khi chế nhạo chính
quyền, ông bị giam tại nhà ngục Bastille gần một năm. Sau khi được thả, ông quyết
định đổi tên thành “Voltaire”.
Giống như nhiều
nhà triết học thời kỳ Khai sáng, Voltaire ủng hộ tự do cá nhân, lý luận và đặt
câu hỏi về các học thuyết tôn giáo. Các cuộc tranh luận với chính quyền khiến
ông phải sống lưu vong khỏi nước Pháp. Kết quả là ông đi khắp nơi, từ Anh tới
Brussels, cuối cùng là Phổ.
Voltaire đã viết
một lượng đồ sộ các vở kịch và thơ ca, cùng với các tác phẩm lịch sử và triết học.
Các tác phẩm của ông rơi vào một trong ba loại: một số ít phổ biến đến khó tin,
một số nhiều thất bại, và một số tác phẩm đáng chú ý khiến những người xung
quanh nổi giận. Cuộc đời ông cũng phản ánh đúng khuôn mẫu ấy. Ông có thể được
chào đón ở những vùng đất mới, chỉ sau khi đã bị đuổi đi.
Ở Geneva, một lần
nữa ông lại được chào đón trong vòng tay rộng mở. Nhưng các tác phẩm của ông đã
kích động một số tri thức Thụy Sĩ, rồi các vở kịch của ông bị ngừng lại. Sau đó
là tranh cãi và phê bình.
Một Voltaire mệt
mỏi về ẩn dật ở Ferney, ngôi làng người Pháp nằm gần biên giới Thụy Sĩ. Chính ở
vùng thôn quê này, ông đã trải qua một trong những quãng thời gian hạnh phúc và
hiệu suất nhất trong đời. Lúc này, ông viết tác phẩm nổi tiếng nhất của mình, Candide
(Tác phẩm xuất bản tại Việt Nam với cái tên Chàng Ngây Thơ).
Câu chuyện về Cadide
Xuất bản năm
1759, tác phẩm hư cấu bắt đầu trong lâu đài một nam tước ở Đức, nơi chàng trai
trẻ Cadide sống một cách yên bình. Gia sư của chàng, tiến sĩ Pangloss, một người
theo chủ nghĩa lạc quan, dạy chàng “mọi thứ đều sẽ hoàn thiện.”
Trải qua một loại
sự kiện, Candide đi khắp Nam Mỹ và Châu Âu, nơi chàng chứng kiến và trải nghiệm
nhiều bất hạnh từ thiên tai tới bạo lực bất công. Chàng bắt đầu nghi ngờ đặt
câu hỏi liệu mọi thứ có thật đều trở nên hoàn thiên không, ý nghĩa nào đằng sau
những sự kiện khủng khiếp chàng đã chứng kiến.
Candide là một lời
phê phán về triết học trên mọi khía cạnh của thời kỳ Khai Sáng, thói đạo đức giả
của các lãnh đạo tôn giáo, va những hành động vô nhân đạo được thực hiện dưới
tên công lý. Nhiều sự kiện thực đã được phản ánh trong đó, như Chiến Tranh Bảy
Năm, trận động đất thảm họa ở Lisbon năm 1755, vụ hành hình Đô Đốc John Byng
khiến nhiều người giận dữ vào thời điểm đó.
Cuốn sách là một
tác phẩm ngắn nhưng thú vị. Đừng bị lừa bởi thứ mỏng manh ấy. Đằng sau tấm màn
che châm biếm và hài hước, nhiều vấn đề quan trọng đã được đưa ra – một số
trong đó vẫn còn giá trị tới ngày nay.
Dưới đây là ba mối
nguy hiểm mà câu chuyện đã thảo luận:
1.
Sự nguy hiểm của chủ nghĩa lạc quan
Xuyên suốt câu
chuyện, Pangloss nhắc nhở Candide rằng rồi tất cả sẽ trở nên hoàn thiện, sẽ đạt
đến trạng thái tốt nhất. Lợn được tạo ra để ăn, đó là lý do tại sao chúng ta ăn
thịt lợn. Chân là để mang giày, đó là lý do tại sao chúng ta đi giày. Và cuối
cùng, Vịnh Lisbon được tạo ra để nhân vật Jacques chết chìm trong đó.
Các lý lẽ nhằm hợp
lý hóa của Pangloss rất đỉnh, nên nhân vật của ông được sử dụng để chế giễu các
triết gia tin rằng mọi thứ xảy ra đều vì một lý do cụ thể nào đó. Theo
Voltaire, nguy hiểm của chủ nghĩa lạc quan là nó dẫn tới sự không hành động.
Khi Candide cố gắng cứu Jacques khỏi chết đuối, Pangloss đã ngăn chàng lại để
chứng minh rằng Jacques chết đuối là hợp lý.
Điều này nghe có
vẻ phi lý. Nhưng chúng ta trở thành nạn nhân của niềm tin rằng tư duy tích cực
là một phần cốt lõi của thành công. Chúng ta nghĩ rằng nếu mình có thể nghĩ tích
cực thì mọi thứ sẽ vận hành theo cách chúng vốn dĩ được tạo ra để làm vậy.
Không may, các nghiên cứu chỉ ra rằng tưởng tượng về một kết quả cụ thể nào đó
thực ra có thể cản trở hành động.
Thay vì chỉ tập
trung vào kết quả cuối cùng, hãy bắt đầu với hành động. Lên kế hoạch cho bữa ăn
hôm nay sẽ tốt hơn là nghĩ ra một con số trọng lượng cụ thể bạn giảm được vài
tháng tới. Luyện tập một nhạc cụ sẽ giúp bạn đi xa hơn việc tưởng tượng bản
thân đang đứng trước khán phòng chật ních khán giả. Bán hàng hóa ngoài trạm
xăng mới sửa chữa lại có tính cạnh tranh hơn việc tô vẽ ý tưởng của bạn trong một
công ty toàn cầu.
Khởi đầu nhỏ là
một phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả.
2.
Nguy hiểm của sự thành công
Mọi người đều
thích thành công. Chúng ta nỗ lực vì nó, nói về nó, và bị thu hút bởi nó. Thật
không may, thành công có thể thu hút mọi người vì những lý do sai trái.
Candide gặp vận
may khi tìm thấy một mớ tài sản toàn vàng bạc, trang sức và cừu. Sau đó chàng
đi chơi với một thương nhân hay đi đây đó – kẻ đã lừa gạt chàng. Candide đã thu
hút cả những người bạn chỉ tiếp cận chàng với mục đích duy nhất là chiếm tài sản
của chàng rồi biến mất.
Cuộc hành trình
của chàng cho thấy “thành công” của chàng có cả mặt tốt và mặt xấu. Chàng dùng
chúng để mua tự do cho các bạn và tìm được những người thực sự hữu ích. Nhưng
không may chàng cũng thu hút những kẻ chỉ muốn có các tài nguyên của chàng, làm
giảm sự lạc quan của chàng với cuộc đời.
Câu chuyện dạy
chúng ta rằng thành công, dưới nhiều hình thức khác nhau, không như hứa hẹn. Như
Candide đã thu được, đạt được thành công không có nghĩa là các vấn đề của bạn
biến mất. Thay vào đó, chúng thay đổi thành một loạt các vấn đề khác.
3.
Nguy hiểm của việc không hoạt động
Hành trình tìm
kiếm ý nghĩa của Candide cũng là hành trình tìm kiếm hạnh phúc. Tại một số giai
đoạn trong câu chuyện, Candide tới được nơi có thể khiến chàng hạnh phúc, nhưng
rồi nó chỉ mang lại sự không hài lòng. Ví dụ, chàng thấy mình thật thần kỳ khi ở
El Dorado, vùng đất yên bình rộng lớn giàu có. Nhưng chàng chỉ có thể nghĩ tới
việc trở về quê hương cùng tài sản.
Khi Candide đoàn
tụ với bạn bè và người yêu, một lần nữa chàng có thể được hạnh phúc. Họ đã
thoát khỏi chiến tranh, bạo lực, và thiên tai. Nhưng họ trở nên bất an và chán
nản. Chỉ khi Candide gặp một người nông dân làm việc chăm chỉ khiến chàng nhận
ra một thứ họ cần: mục đích.
Candide nói: “Chúng
ta phải chăm sóc khu vườn của mình.” Vì thế, họ dừng việc ngồi lê la và quyết định
cùng nhau làm việc. Cuối cùng họ cũng hài lòng.
Nhiều người
trong chúng ta khao khát một ngày nào đó mình có thể ngừng làm việc. Chúng ta mệt
mỏi với những khó khăn vất vả hàng ngày. Nhưng khi chúng ta dừng lại, chúng ta
cũng mất đi ý thức về mục đích.
Candide đã cho
thấy sự nguy hiểm của việc chỉ ngồi triết học hóa mọi thứ mà không làm gì. Rất
dễ bị cuốn vào những thứ ngoài tầm kiểm soát. Khi ta nghĩ về những gì người
khác đang làm hoặc mấy tin đồn nhảm, ta đã đánh mất tầm nhìn vào việc cải thiện
tình hình của bản thân.
Thay vào đó, hãy
hướng vào khu vườn của bạn thôi.
Chăm sóc khu vườn của bạn
Sau khi Voltaire
chuyển đến vùng nông thôn yên tĩnh, ông không được hưởng cảnh thanh bình lâu.
Theo phong cách của Voltaire, ông lại khuấy động dân làng với những quan điểm của
riêng mình.
Ông tiếp tục đấu
tranh vì quyền lợi cá nhân, chống lại bao biện tôn giáo, và tham gia vào chính
trị địa phương. Cuối cùng, người dân địa phương cổ vũ những nỗ lực của ông và
làng Ferney được đổi tên thành Ferney – Voltaire.
Sau 28 năm lưu
vong, Voltaire cuối cùng trở về Paris. Ông lại được tôn vinh và ca ngợi. Bằng
cách chăm chút khu vườn của mình, Voltaire đã tìm thấy phần thưởng và ý nghĩa
trong công việc của mình.
Theo Melissa
Chu
Ngày 14
tháng 5 năm 2018
Theo https://medium.com
