Thế hệ Omega
Trong hai mươi
năm tới, thế hệ những đứa trẻ sinh ra trong thiên niên kỷ thứ ba sẽ đối mặt với
ba câu hỏi sống còn. Giải quyết ba câu hỏi này, dù tốt hay xấu, sẽ mô tả thế giới
vốn đang khác rất xa so với bất cứ thứ gì nhân loại từng trải qua, như là sự kết
thúc thực sự của một kỷ nguyên.
Kết quả là, tôi
sẽ phá vỡ truyền thống gần đây (Thế hệ X, Thế hệ Y…) và gọi những đứa trẻ này là
Thế Hệ Omega. Nếu bạn xem xét độ lớn của những gì cần phải được định hướng
trong cuộc sống của chúng, tôi nghĩ bạn sẽ đồng ý rằng, tốt nhất hãy coi thế hệ này là thế hệ (loài người) cuối cùng. Nếu
chúng hoàn thành những thử nghiệm này, những gì sẽ đến tiếp theo sẽ khác hoàn
toàn so với những gì chúng ta hiện đang hiểu là con người.
Các câu hỏi quan
trọng đó là:
-
Mối quan hệ của con người với môi trường
-
Mối quan hệ của con người với công nghệ
-
Mối quan hệ của con người với chính nó
Trong bài viết
này, tôi chỉ đề cập ngắn gọn tới mỗi câu hỏi này.
“Chúng ta như là chúa tể và chúng ta phải giỏi
với việc đó.” – Stewart Brand
Mối quan hệ của con người với môi trường
Khi Stewart
Brand sửa lại câu khẩu hiệu trong cuốn 1969 Whole Earth Catalog từ bản cũ “Chúng
ta như là chúa tể và chúng ta có lẽ cũng rất giỏi với việc đó”, thông điệp trở
nên rất rõ ràng: nhân loại đã đạt tới cấp độ quyền lực và ảnh hưởng, khiến nếu
chúng ta vẫn còn sống sót, chúng ta phải học cách chịu trách nhiệm về toàn bộ
môi trường toàn cầu của.
Từ sự axit hóa đại
dương tới sói mòn đất đai, từ băng tan đến thay đổi đáng kể các hợp chất hóa học
trong môi trường, tác động của gia tăng dân số và quyền lực của con người là yếu
tố quyết định. Mọi hệ sinh thái. Mọi giống loài. Mọi thứ phức tạp và biến động
tinh tế. Đây là một thách thức chưa từng thấy trong toàn bộ lịch sử trái đất –
và đó là thách thức chắc chắn rơi trên vai Thế Hệ Omega.
Giải quyết thách
thức này đòi hỏi thay đổi một cách hệ thống và sâu rộng. Ví dụ, chúng ta sẽ phải
loại bỏ thứ cực kỳ nhảm nhí mà chúng ta gọi là đối thoại hiện nay và phát triển
một chức năng hợp tác tìm kiếm chân lý, hướng tới nhiệm vụ đoàn kết 8 tỷ con
người siêu cường cùng khiêu vũ.
Điều này còn có
ý nghĩa hơn việc đi đến một sự đồng thuận về cách thức thế giới này hoạt động
và cách hành vi của chúng ta tác động đến nó như thế nào. Đó chính là phải học
cách thực sự hợp tác theo kiểu chúng ta chưa bao giờ trải nghiệm với tư cách
con người kể từ ngày chúng ta xây dựng những bức tường Jericho. Giữa những kết
nối không chắc chắn và tinh tế to lớn ấy, chúng ta sẽ phải tham gia vào công
nghệ địa kỹ thuật ở qui mô lớn trong khi vẫn theo đuổi phẩm chất thông minh,
thanh lịch, và hiệu quả đến từng ngày trong cuộc đời của mỗi cá nhân.
Có vẻ bất khả
thi. Một viễn cảnh không tưởng. Có lẽ. Nhưng một điều không tưởng không phải được
xây nên từ khát vọng, mà từ nhu cầu. Như Steward đã nói: “Chúng ta như là chúa
tể. Chúng ta phải giỏi với việc đó.”
“Khuyết điểm lớn nhất của nhân loại là không
có khả năng hiểu được hàm mũ.” – Albert Bartlett
Mối quan hệ của con người với công nghệ
Có lẽ chân lý
đáng kinh ngạc nhất của kỷ nguyên hiện đại là một số tiến bộ công nghệ không phải
tuyến tính mà theo đường cong hàm mũ. Định luật nổi tiếng của Moore dùng trong
pin và băng thông cũng như các bộ vi xử lý. Mỗi năm, càng ngày càng có nhiều nền
tảng kỹ thuật của chúng ta bị cuốn vào những đường cong hàm mũ này. Rộng hơn,
điều đó có nghĩa là mỗi năm sẽ có nhiều “đổi mới” hơn toàn bộ những năm trước
đó cộng lại.
Trên thực tế, điều
này hàm ý rằng hai mươi năm tới sẽ diễn ra những thay đổi công nghệ rất sâu sắc,
nhấn chìm mọi thứ từng có trước đó. Các cộng đồng Khoa Học Viễn Tưởng và “Transhumanist”
(Người chuyển đổi) từ lâu đã thích thú với những kết quả từ sự tăng trưởng các
công nghệ hàm mũ. Đối với Thế Hệ Omega, những tiên đoán này sẽ di chuyển vững
chắc vào các lĩnh vực thực tế.
Dự đoán những kiểu
thay đổi này rất khó để tâm trí con người nắm bắt được. Theo phương pháp toán học,
nếu khả năng công nghệ của chúng ta tiếp tục phát triển cùng tốc độ với tốc độ
các thay đổi này đang diễn ra, trong hai mươi năm tới chúng ta sẽ có năng lực
công nghệ gấp một triệu lần hiện tại. Một triệu lần – chỉ trong một thế hệ. Có một
chút giống với việc đi từ phát minh ra chữ viết tới phát minh ra máy tính cá
nhân – thế mà chỉ trong một thế hệ duy nhất.
Nhân loại như
chúng ta hiện đang biết hoàn toàn không có ý tưởng về cách làm sao thích nghi với
tốc độ và phạm vi thay đổi như thế. Hãy quên xe hơi tự lái, máy in 3D và máy
bay không người lái đi. Chúng chỉ là chú lùn tầm thường đối với Thế Hệ Omega.
Chắc chắn sẽ có trí tuệ được các mạng ảo tăng cường và kiểm soát chi tiết trên
các vật chất di truyền của con cháu chúng ta. Có lẽ cả những công nghệ kiểu thần
giao cách cảm và “ý thức bầy đàn” trong đó không thể phân biệt được suy nghĩ “của
bạn” với suy nghĩ của những người bạn đang kết nối tới. Một VR kiểu ma trận xác
suất không thể phân biệt nổi với thực tại.
Và có thể có cả
siêu trí tuệ, thứ yêu thích của một “nhóm dị nhân” nào đó. Hãy nghe Elon Musk: “[1]
hy vọng chúng ta không phải là kẻ khởi động về mặt sinh học cho siêu trí tuệ kỹ
thuật số. Thật không may, điều đó càng ngày càng có khả năng xảy ra.” Một kiểu dị
nhân đang sắp xuất hiện? Có lẽ, nhưng có nhiều khả năng Thế Hệ Omega sẽ tìm ra.
Và nếu Dị nhân xuất hiện, có thể sẽ là sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử sự
sống. Nghe có vẻ như khoa học viễn tưởng, nhưng với những ai đang chú ý nó nhiều
nhất, điều đó đang trở nên rõ rệt hơn mỗi ngày.
Dù thế nào đi nữa,
Thế Hệ Omega sẽ tự tìm thấy sức mạnh quyền lực của họ trên mọi khía cạnh của cuộc
sống lớn hơn bất kỳ thứ gì loài người từng chạm tới. Cách làm sao chúng ta điều
khiển nguồn sức mạnh này còn đang trong dự đoán. Nhưng khoảng cách đầu ra so với
chúng ta hiện tại có thể khác rất rất xa so với khoảng cách chúng ta với tổ
tiên nguyên thủy Hominid.
“Nếu nhân loại không chọn tính toàn vẹn,
chúng ta hẳn đã hoàn toàn hết hy vọng. Đó hoàn toàn chỉ là va chạm và bước đi
tiếp. Mỗi người trong chúng ta đều có thể tạo ra sự khác biệt.” – Buckminster Fuller
Mối quan hệ của con người với chính nó
Trong câu hỏi đầu
tiên, chúng ta đã biết được tính cần thiết gia tăng về việc nhân loại phải chịu
trách nhiệm cho toàn bộ sự sống. Sau đó chúng ta đã thấy bằng cách nào, thông
qua sự tăng trưởng công nghệ hàm mũ, chúng ta sẽ có thể có sức mạnh và năng lực
để làm điều đó – nếu chúng ta học cách làm chủ sức mạnh đó. Giờ chúng ta đi tới
câu hỏi sống còn cuối cùng: làm sao nhân loại có trí khôn theo tập thể và cá
nhân để chấp nhận trách nhiệm này và vận dụng được nguồn sức mạnh kia?
Đối với những ai
là sinh viên ngành lịch sử và hình trạng con người, câu hỏi này là câu khó nhất.
Suốt hàng thiên niên kỷ qua, chúng ta (ít nhất là bề ngoài) đã luôn khao khát một
thế giới đặc trưng bởi sự bình an trong nội tâm và bên ngoài. Những bậc thầy vĩ
đại đã bước đi giữa chúng ta, vô số truyền thống tuyệt vời luôn cố gắng cung cấp
cách thực hành để chúng ta đạt được sự khôn ngoan thông thái. Nhưng chiến
tranh, bạo lực lẫn thù hận vẫn chiếm phần thống trị thế giới. Có lẽ chỉ là hy vọng
ngu ngốc khi nghĩ rằng trong thế hệ mới, chúng ta có thể đưa một lượng lớn nhân
loại lên một cấp độ khôn ngoan, từ bi và toàn vẹn nào đó, phù hợp với nhiệm vụ.
Dù sao đó là nhiệm
vụ của Thế Hệ Omega. Và có nhiều lý do để lạc quan. Có vẻ như chúng ta có một
thời gian dài hướng tới hòa bình, văn mình và tránh xa bạo lực. Hơn nữa, bản chất
con người vốn dĩ kế thừa tính cách hòa bình và hợp tác – chính hoàn cảnh chứ
không phải bản chất của chúng ta dẫn chúng ta tới bạo lực một cách có hệ thống.
Điều này còn hơn
cả lý thuyết. Trong vài thập kỷ qua, có ngày càng nhiều các nhà tư tưởng đã nhận
ra chúng ta hiện đang trải qua một quá trình chuyển đổi lớn từ nền tảng kinh tế
dựa trên sự khan hiếm tới nền kinh tế hướng tới sự đa dạng. Nhờ đó có ngày càng
nhiều nghiên cứu được các cá nhân, tổ chức và xã hội thực hiện, nuôi dưỡng ra
tinh thần chung mang tính hào sảng, phong phú, cải tiến và làm chuyển biến những
người nắm giữ các cuộc xung đột từ xưa và mang hệ tư tưởng một mất một còn.
Do đó, không chỉ
“trí tuệ tập thể” là khả thi, mà nhiều khả năng trong tương lai hàm mũ, đó là một
chiến lược thành công.
Và đây là nơi một
trong những đặc điểm riêng độc đáo nhất của Thế Hệ Omega trở thành độc tôn. Đến
giờ các thế hệ đều mang tính quốc gia một cách áp đảo. Một thế hệ được xác định
bằng một bộ các cảm nhận văn hóa được chia sẻ. Dường như trong một thời gian,
chúng ta đã chứng kiến sự ra đời chậm chạp của một nền văn hóa toàn cầu thực sự.
Chắc chắn Thế hệ Baby Boomer (những người sinh ra trong Thế chiến thứ hai) ở Mỹ
khác biệt sâu sắc với những người cùng thời với họ nhưng sinh sống ở Anh, Đức
hay Nhật. Trong bảy mươi năm qua, các phương tiện truyền thông toàn cầu, công
nghệ toàn cầu, thương mại toàn cầu và việc đồng bộ ngày càng nhiều các vụ khủng
hoảng toàn cầu chỉ nhằm phục vụ mục đích làm tăng cường nền văn hóa toàn cầu.
Có nghĩa là Thế
Hệ Omega sẽ không chỉ là thế hệ tiếp theo của Mỹ, mà là thế hệ tiếp theo của cả
thế giới. Và với đặc trưng toàn cầu trong thách thức thế hệ, họ có thể là thế hệ
toàn cầu thực sự đầu tiên.
Không như các
giai đoạn trước của lịch sử loài người, trong đó sự tốt bụng, sáng tạo và trí
khôn cất lên đâu đó nơi hoang dã; 20 năm tới, chúng sẽ tìm thấy nhau khi con người
có khả năng cộng tác theo cách nhanh chóng đi trước người khác. Những ai đang
theo dõi sẽ nhanh chóng nhận ra chính việc tập trung vào hòa bình chứ không phải
chiến tranh mới là lợi ích lớn nhất. Những ai không tuân theo đơn giản sẽ bị bỏ
lại phía sau.
…
Không nghi ngờ
gì nữa, một tương lai đầy khó khăn đang đối đầu với Thế Hệ Omega. Thắng hay
thua, họ sẽ là cầu nối thế hệ tới một tương lai không chắc chắn. Và không có gì
đảm bảo họ sẽ vượt qua thách thức này thành công. Thực ra, công bằng mà nói, tỷ
lệ cược chắc chắn chống lại họ. Nơi chúng ta ngồi đây bây giờ, có nhiều lý do để
sợ hãi và ít lý do để hy vọng. Nhưng vẫn có những lý do để hy vọng. Đầu tiên,
thế hệ Omega chưa hình thành. Những người lớn tuổi nhất trong số họ còn chưa phải
là thanh thiếu niên và người trẻ nhất còn chưa ra đời. Họ vẫn trong quá trình
trở thành người học sẽ trở thành và do đó, chúng ta có cơ hội cho họ những cơ
may tốt nhất trong khi chúng ta vẫn còn đang nắm giữ quyền thống trị.
Chúng ta biết những
gì họ phải đối mặt. Giờ chúng ta phải làm gì để giúp họ đây?
Jordan
Greenhall
Ngày
14 tháng 2 năm 2018
