Kĩ năng quan trọng nhất không ai dạy bạn
Trước khi chết ở
tuổi 39, Blaise Pascal đã có những đóng góp lớn lao cho cả vật lý và toán học,
đáng chú ý nhất là trong chất lưu, hình học và xác suất.
Tuy nhiên công
trình này có thể còn tác động nhiều hơn phạm vi lĩnh vực khoa học tự nhiên. Nhiều
lĩnh vực ngày nay chúng ta phân loại theo nhóm khoa học xã hội, trong thực tế
cũng đã phát triển vượt ra khỏi nền tảng ông giúp xây dựng nên.
Thú vị là rất
nhiều công trình đã được hoàn thành trong những năm tháng ông còn tuổi teen, chỉ
có một số ra đời vào những năm hai mươi tuổi. Khi là người trưởng thành, lấy cảm
hứng từ trải nghiệm tôn giáo, ông đã thực sự bắt đầu tiến vào lĩnh vực triết học
và thần học.
Ngay trước khi
qua đời, ông đã đưa ra những quan điểm cá nhân, sau này được phát hành thành một
bộ sưu tập dưới cái tên Pensées (Suy tưởng).
Trong khi cuốn
sách chủ yếu chỉ coi như một trường hợp lựa chọn đời sống tôn giáo và đức tin của
một nhà toán học, thì điều gây tò mò hơn cả lại là các suy tưởng rõ ràng và
sáng suốt về những gì có ý nghĩa với con người. Đây là một bản thiết kế cho
lĩnh vực tâm lý học của chúng ta ngày nay, đã được đưa ra từ rất lâu trước khi
tâm lý học chính thức được coi là một chuyên môn trong giới hàn lâm.
Có đủ loại những
suy nghĩ đột phá trong đó đã từng được trích dẫn ra, nó công phá bản tính tự
nhiên của con người từ nhiều góc độ khác nhau, nhưng một trong những tư tưởng nổi
tiếng nhất, khéo léo tóm tắt cốt lõi cách lập luận của ông, đó là:
“Tất cả mọi vấn đề của nhân loại đều
xuất phát từ việc con người không có khả năng ngồi yên lặng trong phòng một
mình.”
Theo Pascal,
chúng ta sợ cái im lặng của sự tồn tại, chúng ta kinh hãi cái buồn chán, thay
vào đó, chọn cách mất tập trung không chủ đích, rồi ta không giúp gì được ngoài
việc bỏ chạy khỏi các vấn đề cảm xúc để đi tới những tiện nghi sai lầm trong tư
duy.
Vấn đề gốc rễ, về
cơ bản là, chúng ta không bao giờ học được nghệ thuật cô đơn.
Hiểm họa từ việc được kết nối
Ngày nay, hơn
bao giờ hết, thông điệp Pascal từng cảnh báo đã thành sự thật. Nếu có một từ
dùng để mô tả tiến trình đã được thực hiện trong 100 năm qua, thì đó chính là
‘sự kết nối’.
Công nghệ thông
tin đã thống trị hướng đi của nền văn hóa. Từ điện thoại tới đài phát thanh, rồi
ti vi, rồi lại tới internet, chúng ta đã tìm ra những cách mang chúng ta lại gần
nhau hơn, cho phép tiếp cận với thế giới không gián đoạn.
Tôi có thể ngồi
trong văn phòng ở Canada, tự chuyên chở bản thân tới bất cứ đâu tôi muốn qua
Skype. Tôi có thể ở một góc nào đó trên thế giới mà vẫn biết chuyện gì đang diễn
ra ở nhà tôi.
Tôi không nghĩ
mình cần tô nổi bật lợi ích của toàn bộ những thứ đó. Nhưng nhược điểm cũng bắt
đầu hiện ra. Bên cạnh những tranh cãi hiện nay về quyền riêng tư và thu thập dữ
liệu người dùng, có lẽ vẫn còn một tác dụng phụ nữa.
Chúng ta giờ
đang sống trong một thế giới mà ở đó chúng ta được kết nối với mọi thứ, trừ
chính chúng ta.
Nếu quan sát của
Pascal cho thấy chúng ta không có khả năng ngồi im trong phòng một mình là sự
thật chính xác về tình trạng chung của nhân loại, thì vấn đề chắc chắn đang
ngày một trầm trọng, tăng theo một cấp độ lớn hơn nhiều do có quá nhiều lựa chọn
hiện có ngày nay.
Tất nhiên logic
thật quyến rũ. Nhưng tại sao lại cô đơn khi bạn không bao giờ phải sống trong cảnh
cô đơn?
Câu trả lời là, ‘không
bao giờ sống cô đơn’ không có cùng ý nghĩa với ‘không bao giờ cảm thấy cô đơn’.
Tệ hơn, bạn càng cảm thấy không thoái mái khi ở trong cảnh cô đơn, bạn sẽ càng
không thể hiểu rõ chính mình. Thế rồi bạn sẽ dành càng nhiều thời gian để tránh
nó bằng cách tập trung vào chỗ khác. Trong quá trình này, bạn sẽ bắt đầu nghiện
những công nghệ tương tự với mục đích giúp bạn giải thoát.
Nếu chỉ vì chúng
ta có thể sử dụng tiếng ồn của thế gian chặn đi sự không thoải mái khi đối phó
với chính bản thân, không có nghĩa là sự không thoải mái ấy sẽ biến mất.
Hầu hết mọi người
đều nghĩ mình có năng lực tự nhận thức. Họ nghĩ họ biết mình đang cảm thấy thế
nào và đang muốn gì, vấn đề của mình là gì. Nhưng sự thật là chỉ rất ít người
thực sự làm được điều đó. Và những người đó sẽ là những người đầu tiên nói ra
việc tự nhận thức hay thay đổi đến thế nào, mất bao nhiêu thời gian ‘cô đơn’ mới
có thể đạt được điều đó.
Trong thế giới
ngày nay, người ta có thể đi suốt cuộc đời mà không hề đào sâu thực sự, thoát
khỏi lớp mặt nạ bề ngoài họ đeo; thực tế rất nhiều người như vậy.
Chúng ta ngày
càng mất liên hệ với chính bản thân mình, đó là một vấn đề.
Buồn chán là một chế độ kích thích
Nếu chúng ta
quay lại các nguyên tắc căn bản – và đây cũng là cách Pascal đã chạm tới – ác cảm
của chúng ta với sự cô đơn thực ra là nỗi chán ghét với sự nhàm chán.
Về mặt cốt lõi,
không nhất thiết chúng ta nghiện tivi vì có gì độc đáo làm thỏa mãn ta, chỉ giống
như kiểu chúng ta không nghiện hầu hết các chất kích thích do lợi ích của việc
đó lớn hơn nhiều các bất lợi chúng mang tới. Hơn nữa, thứ chúng ta thực sự nghiện
là một trạng thái ‘không buồn chán’.
Hầu hết bất kì
thứ nào khác kiểm soát cuộc đời ta một cách không lành mạnh đều có thể tìm ra gốc
rễ trong tư tưởng cho rằng chúng ta sợ hãi cái hư không của hư vô. Chúng ta
không thể tưởng tượng dù chỉ là tồn tại, chứ chưa nói đến hành động. Và do đó,
chúng ta đi tìm cách giải trí, chúng ta đi tìm các đội nhóm, nếu những cách đó
thất bại, chúng ta sẽ lại săn đuổi ở mức độ cao hơn thế.
Chúng ta bỏ qua
thực tế rằng không bao giờ đối mặt với hư không cũng giống như không bao giờ đối
mặt với chính mình. Và không bao giờ đối mặt với chính mình là lý do khiến
chúng ta cảm thấy cô đơn, lo lắng dù được kết nối mật thiết với mọi thứ khác
xung quanh.
May mắn thay có
một giải pháp. Cách duy nhất tránh bị hủy hoại bởi nỗi sợ hãi này – giống như bất
kỳ nỗi sợ nào khác – là đối mặt với nó. Hãy để nỗi buồn chán dẫn bạn tới nơi
nào nó muốn, như thế bạn có thể đối phó với bất cứ điều gì đang thực sự xảy ra
với ý thức về bản thân của mình. Chính khi bạn tự nghe thấy suy nghĩ của mình,
cũng là khi bạn học được cách thu hút các phần của mình vốn bị sự mất tập trung
che khuất.
Cái đẹp đẽ của sự
kiện này, ấy là một khi bạn vượt qua rào cản ban đầu đó, bạn sẽ nhận ra cô đơn cũng
không quá tệ. Sự nhàm chán có thể cung cấp loại kích thích của riêng nó.
Khi bạn bao
quanh bản thân bằng những khoảnh khắc cô đơn và tĩnh lặng, bạn bắt đầu trở nên quen
thuộc với môi trường của mình theo cách mà kích thích cưỡng bức không cho phép.
Thế giới trở nên phong phú hơn, các lớp bắt đầu bóc ra, và bạn thấy mọi thứ thực
sự là gì, trong sự toàn vẹn của chúng, trong mọi mặt đối lập của chúng, và
trong mọi điều không quen thuộc của chúng.
Bạn hiểu ra rằng
còn có những thứ khác khiến bạn có khả năng chú ý hơn là những gì chỉ tạo ra ồn
ào bề mặt. Chỉ bởi vì một căn phòng im lặng không gào hét lên phấn kích, cũng
giống như ý tưởng đắm mình trong một bộ phim hay một chương trình tivi, không
có nghĩa là không có chiều sâu để khám phá nó.
Đôi khi, sự cô
đơn dẫn bạn tới những chỗ khó chịu, đặc biệt khi nó chạm tới sự mẫn cảm – suy nghĩ
và cảm xúc của bạn, nghi ngờ và hy vọng của bạn – nhưng về lâu dài, sẽ hài lòng
hơn nhiều so với cách trốn chạy hoàn toàn khỏi nó mà không nhận ra bạn là ai.
Chấp nhận sự
nhàm chán cho phép bạn khám phá tính tiểu thuyết trong những thứ bạn không biết
nó là tiểu thuyết; giống như một đứa trẻ vô tư nhìn thế giới lần đầu tiên. Nó
cũng giải quyết phần lớn các xung đột nội bộ.
Mang đi
Thế giới càng tiến
bộ, nó sẽ cung cấp càng nhiều kích thích làm động cơ thúc đẩy chúng ta thoát ra
khỏi tâm trí mình để tham gia với nó.
Trong khi tư tưởng
của Pascal cho rằng thiếu thoải mái với sự cô đơn là nguồn gốc của tất cả các vấn
đề của chúng ta có lẽ là một sự cường điệu, điều này cũng không phải không hoàn
toàn được hoan nghênh.
Mọi thứ đều được
làm rất nhiều để kết nối chúng ta, cũng đồng thời cô lập chúng ta. Chúng ta quá
bận rộn với việc bị xao lãng mà quên mất xu hướng của bản thân, kết quả khiến
chúng ta càng lúc càng thấy cô đơn hơn.
Thật thú vị, thủ
phạm chính không phải nỗi ám ảnh của chúng ta với bất kỳ kích thích cụ thể nào
trên đời. Đó là nỗi sợ cái hư không – cơn nghiện của chúng ta với trạng thái
không buồn chán. Chúng ta có một ác cảm bản năng về việc tồn tại một cách đơn
giản.
Khi không nhận
ra giá trị của sự cô đơn, chúng ta đang nhìn ra một thực tế rằng, một khi đối mặt
với nỗi sợ hãi sự nhàm chán, nó có thể thực sự mang tới kích thích của riêng
nó. Và cách duy nhất để đối mặt là dành thời gian cho nó, dù mỗi ngày hay mỗi
tuần, chỉ ngồi yên – với suy nghĩ của chúng ta, với cảm xúc của chúng ta, với
khoảnh khắc tĩnh lặng của chúng ta.
Những bậc hiền
triết lâu đời nhất thế gian đã có lời khuyên cho chúng ta: hãy biết chính mình. Có
lý do chính đáng cho nó.
Không tự biết chính
mình, hầu như không thể tìm ra một cách thức lành mạnh để tương tác với thế giới
xung quanh ta. Không dành thời gian khám phá nó, ta sẽ không có nền móng để xây
dựng phần còn lại của đời mình.
Cô đơn và kết nối
với bên trong là một kỹ năng không ai từng dạy chúng ta. Điều này thật mỉa mai,
vì nó quan trọng hơn hầu hết những gì chúng ta đang làm.
Cô đơn có thể
không phải là giải pháp cho mọi thứ, nhưng chắc chắn là điểm khởi đầu.
Internet thật ồn ào
Tôi đang ngồi viết
tại Design Luck. Đây là một bài báo chất lượng cao lại miễn phí, với những
thông tin chi tiết độc đáo giúp bạn sống tốt. Nó đã được nghiên cứu kỹ càng và
dễ dàng thực hiện theo.
Zat
Rana
Theo https://medium.com
Ngày
16 tháng 1 năm 2018
