Các hạt nặng năng lượng cao (HZE) trong bức xạ vũ trụ
Chúng ta vừa tìm hiểu về bức xạ vũ trụ. Có một loại hạt gây tò mò nhất cho chúng ta, vì chúng không được dạy trong chương trình phổ thông đại trà: đó là các hạt năng lượng cao HZE. Tôi sẽ giải thích chi tiết cách các hạt nặng năng lượng cao (HZE - High-Z and Energy particles) trong bức xạ vũ trụ gây tổn thương DNA. Đây là một quá trình phức tạp, kết hợp giữa vật lý hạt và sinh học phân tử. 1. HZE là gì? HZE particles là các hạt nhân nguyên tử nặng (có số khối lớn, Z > 2) mang năng lượng cực cao, thường từ vài MeV/nucleon (megaelectronvolt trên nucleon) đến hàng GeV/nucleon. Ví dụ: - Heli (Z=2), Carbon (Z=6), Oxy (Z=8), Sắt (Z=26). - Chúng chiếm khoảng 1% tia vũ trụ thiên hà (GCRs) nhưng đóng góp lớn vào liều bức xạ do khả năng xuyên thấu và gây tổn thương cao. Đặc điểm: - Năng lượng cao: Từ 100 MeV/n đến >10 GeV/n. - Khả năng ion hóa mạnh: Điểm đặc biệt của HZE là Linear Energy Transfer (LET) cao (thường 100-200 keV/µm), nghĩa là chúng truyền năng lượng tập trung dọc t...
