Tobi Lütke - Nhà sáng lập độc đáo và tài năng của Shopify

Shopify là nền tảng thương mại điện tử lớn nhất thế giới hiện nay, trị giá 130 tỷ USD, chiếm 10% lượng e-commerce tại Mỹ, tạo ra 235 tỷ USD giá trị ròng bán hàng (GMV) trong năm 2023 - tương đương nền kinh tế của Phần Lan. 

Nhà sáng lập của nó - Tobi Lütke, là một hình mẫu của sự kiên trì, sáng tạo và tư duy dài hạn. Từ một cậu bé nghịch máy tính ở Đức, anh đã xây dựng Shopify thành một gã khổng lồ thương mại điện tử toàn cầu, thay đổi cách mọi người kinh doanh trực tuyến. Với tài sản hàng tỷ đô la, niềm đam mê đua xe, và những đóng góp từ thiện đáng kể, anh không chỉ là một doanh nhân thành công mà còn là một người có tầm nhìn sâu sắc về công nghệ và xã hội. Quan điểm sống của anh – tập trung vào giá trị thực, tránh lối mòn, và trao quyền cho người khác – là nguồn cảm hứng cho nhiều người trên toàn cầu.

Tobi Lütke (tên đầy đủ là Tobias Lütke) sinh năm 1980 tại Koblenz, Đức. Từ nhỏ, anh đã bộc lộ niềm đam mê với công nghệ khi được bố mẹ tặng một chiếc máy tính Schneider CPC lúc 6 tuổi. Đến năm 11 hoặc 12 tuổi, anh bắt đầu tự mày mò viết lại mã nguồn của các trò chơi điện tử và sửa đổi phần cứng máy tính như một sở thích. Tuy nhiên, hành trình học vấn của anh không theo con đường truyền thống. Sau khi hoàn thành lớp 10, anh bỏ học và tham gia một chương trình học nghề tại trường Koblenzer Carl-Benz-School ở Đức để trở thành lập trình viên máy tính. Anh dành nhiều thời gian một mình để tháo lắp phần cứng và viết lại mã nguồn trò chơi, thay vì giao tiếp xã hội nhiều. Điều này có thể khiến anh cảm thấy khác biệt so với bạn bè cùng trang lứa, đặc biệt trong một xã hội Đức vốn coi trọng sự ổn định và tuân thủ. Ở Đức vào những năm 1980-1990, việc bỏ học để theo đuổi một con đường không chính thống như lập trình tự do không phải là điều được khuyến khích. Tobi từng chia sẻ rằng anh cảm thấy áp lực khi phải chọn giữa việc tiếp tục học lên đại học (mà anh không hứng thú) hoặc tự tìm hướng đi riêng. Quyết định tham gia chương trình học nghề tại Carl-Benz-School thay vì đi theo con đường đại học có thể là một bước đi táo bạo, phản ánh sự nổi loạn nhẹ trước những kỳ vọng xã hội.

Điều đáng chú ý là Tobi từng chia sẻ về việc anh không phải là học sinh xuất sắc trong môi trường học thuật truyền thống. Việc anh đã bỏ học sau lớp 10 tại Đức để theo đuổi con đường học nghề lập trình - điều này có thể gợi ý rằng anh gặp khó khăn trong việc thích nghi với hệ thống giáo dục thông thường. Thay vào đó, anh dường như là một người học thực hành (hands-on learner), thích tự mày mò và giải quyết vấn đề hơn là theo khuôn mẫu sách vở.

Host của Lenny's podcast từng chia sẻ rằng Tobi mắc chứng khó đọc (dù bản thân Tobi chưa bao giờ chia sẻ các vấn đề cá nhân công khai - Tobi là một người khá kín tiếng về đời tư, và anh thường tập trung nói về công nghệ, kinh doanh, hoặc triết lý sống).

Tobi Lütke - CEO của Shopify (ảnh từ Shopify)

Năm 2002, ở tuổi 22, Tobi chuyển từ Đức sang Canada để gần gũi với người bạn gái (sau này là vợ) mà anh gặp trong một chuyến trượt tuyết tại Whistler. Do không có bằng cấp chính thức và gặp khó khăn trong việc xin việc tại Canada, anh quyết định tự khởi nghiệp. Chính tại đây, hành trình xây dựng Shopify bắt đầu.

Với việc thời thơ ấu, Tobi không có nhiều hình mẫu hay nguồn cảm hứng trực tiếp về ngành công nghệ ở quê nhà. Anh tự học lập trình từ rất sớm, dựa vào sự tò mò và thử nghiệm cá nhân. Điều này vừa là lợi thế (giúp anh phát triển tư duy độc lập) vừa là khó khăn (thiếu người dẫn dắt bài bản trong giai đoạn đầu).

Khả năng tài chính hạn chế cũng là một động lực. Dù không có thông tin chi tiết về hoàn cảnh gia đình, Tobi từng ám chỉ rằng anh không xuất thân từ một gia đình giàu có hay có nhiều mối quan hệ. Việc tự xây dựng sự nghiệp từ hai bàn tay trắng – từ Đức sang Canada mà không có bằng cấp hay vốn lớn – cho thấy anh đã phải vượt qua những rào cản tài chính và xã hội từ sớm.

Những khó khăn này dường như đã rèn giũa Tobi thành một người kiên cường, sáng tạo và không ngại đi ngược đám đông. Việc anh tự học lập trình từ nhỏ phản ánh khả năng tự giải quyết vấn đề tuyệt vời – kỹ năng sau này giúp anh xây dựng Shopify từ con số 0. Quyết định bỏ học và chuyển sang Canada cũng cho thấy anh sẵn sàng mạo hiểm để theo đuổi đam mê, thay vì bị ràng buộc bởi những con đường an toàn.

1. Khởi đầu với Snowdevil (2004)

Năm 2004, Tobi cùng hai người bạn là Daniel Weinand và Scott Lake thành lập Snowdevil, một cửa hàng trực tuyến bán ván trượt tuyết. Là một người đam mê trượt tuyết, Tobi muốn tạo ra một nền tảng thương mại điện tử tốt hơn vì anh không hài lòng với các phần mềm hiện có như Miva, Yahoo hay OsCommerce. Anh đã tự tay xây dựng một nền tảng mới bằng Ruby on Rails – một framework mà anh từng góp phần phát triển. Snowdevil thành công đến mức các thương gia khác bắt đầu hỏi mua phần mềm của anh.

2. Ra đời Shopify (2006)  

Nhận thấy tiềm năng lớn hơn từ phần mềm thương mại điện tử, Tobi cùng các cộng sự quyết định chuyển hướng từ bán ván trượt tuyết sang phát triển một nền tảng cho mọi người. Shopify chính thức ra mắt vào năm 2006. Từ một ý tưởng nhỏ trong gara tại Ottawa, Canada, Shopify đã phát triển thành một công ty đại chúng vào năm 2015, nơi Tobi sở hữu khoảng 7% cổ phần và kiểm soát 40% quyền biểu quyết nhờ cơ cấu hai lớp cổ phiếu.

Các cột mốc nghề nghiệp đáng chú ý của Tobi

Từ năm 2004 đến 2008, Tobi đảm nhận vai trò Giám đốc Công nghệ (CTO) của Shopify trước khi trở thành CEO vào năm 2008 – vị trí anh giữ cho đến nay.

Năm 2014, anh được tờ The Globe and Mail vinh danh là "CEO của năm".

Ngày 5 tháng 11 năm 2018, anh nhận được Huân chương Dịch vụ Xuất sắc (Meritorious Service Cross) vì đóng góp cho ngành công nghệ Canada.

Tobi xem Shopify như một "siêu năng lực" giúp mọi người tự thực hiện ước mơ kinh doanh. Anh từng ví Shopify như "bông hoa lửa" trong game Mario, giúp người dùng khám phá tiềm năng của chính mình. Anh nhấn mạnh: "Không phải Shopify làm nên thành công, mà là bạn."

Anh muốn tạo ra một công ty mà sau 100 năm, hậu thế sẽ không cảm thấy xấu hổ về những gì nó đã làm.

Tobi không coi Shopify là "gia đình" mà là một "đội ngũ". Anh từng viết trong email gửi nhân viên năm 2021: "Shopify là một đội, không phải gia đình. Ý tưởng 'gia đình' khiến việc sa thải người kém hiệu quả trở nên khó khăn." Anh nhấn mạnh sự chuyên nghiệp và hiệu suất cao.

Anh chống lại sự quan liêu trong công ty và khuyến khích nhân viên tự do sáng tạo, theo đuổi "world-class" (đẳng cấp thế giới).

Nhân viên tại Shopify gọi anh là "Tobi tornado" (Tobi vòi rồng), vì cách xử lý mọi việc vô cùng nhanh gọn và linh hoạt của anh. Họ cũng có thể gặp Tobi bất kỳ lúc nào để chia sẻ về "ý tưởng tốt hơn" của họ.

Có vô số câu chuyện về Shopify, tư duy quản trị khác thường, cách làm việc và vận hành không giống ai... nhưng lại tạo ra những thành tựu khó tin, như huyền thoại trong giới công nghệ và kinh doanh. Mỗi câu chuyện đều khiến chúng ta khâm phục và suy ngẫm.

Đội ngũ quản lý của Shopify được truyền cảm hứng từ Tobi , và chính bản thân họ cũng lan tỏa những cách nhìn độc đáo. Họ theo đuổi những con đường khó khăn, vì cho rằng con đường khó hơn sẽ dẫn tới thành tựu lớn hơn. Những con đường khó ở đây là những mục tiêu ngày một lớn hơn, làm việc với những người giỏi hơn, học được nhiều hơn từ thất bại. Họ luôn muốn tối ưu khả năng của con người, vì như Tobi nói "Chúng ta có rất ít thời gian cho sự nghiệp. Nếu bạn may mắn, bạn sẽ có khoảng 40 năm.Với thời gian hữu hạn đó, chúng ta phải tập trung làm ra thật nhiều thứ khiến ta tự hào." "Tôi muốn sản phẩm của tôi làm cho mọi người đạt được thành công hơn những gì họ nghĩ họ có thể."

Nổi tiếng nhất trong mô hình làm việc của Shopify là pair programming. Hai kỹ sư trên một máy tính. Không phải là mỗi người sẽ phải viết một nửa số dòng code, mà còn ít hơn. Tobi luôn hướng các kỹ sư tới việc tìm ra một giải pháp đủ tốt cho vấn đề. Ví dụ, khi cần xử lý một vấn đề hoặc triển khai xây dựng một tính năng, hai người cùng pair programming sẽ set một bộ đếm thời gian. Người đầu tiên sẽ viết code trong một giờ (hoặc ít hơn). Nếu trong một giờ, anh ta không viết code xong, hoặc không giải được vấn đề, anh ta sẽ phải xóa toàn bộ code đi. Và họ bắt đầu lại từ đầu. Nếu anh ta giải quyết xong trong một giờ, người kia sẽ kiểm tra lại code đó xem đã đủ tốt chưa, đủ tối ưu chưa, và chỉnh lại. Nguyên lý của họ rất đơn giản, nếu không thể code xong trong một giờ, có nghĩa là có gì đó đã sai. Sai thiết kế, sai giải pháp... Nghe rất mất thời gian đúng không? Nhưng Tobi và các kỹ sư tại Shopify có một niềm tin tuyệt đối là, trong lĩnh vực của họ (phần mềm), code là thứ sẽ sống lâu dài, code là trách nhiệm, code là giải pháp đúng nhất (Tobi từng nói "Tôi yêu việc viết code, đó là sở thích, là đam mê lớn nhất của tôi" - việc một CEO ngồi cặm cụi viết code với team là một chuyện cực hiếm, xưa mới có Bill Gates hay làm, nhưng sau này Microsoft gặp nhiều vấn đề to lớn hơn, Bill phải dừng lại theo lời khuyên từ các cố vấn kinh doanh). Sau một khoảng thời gian quay đi quay lại với vấn đề và sản phẩm, khi nhìn lại, bạn sẽ tìm ra nhiều giải pháp tốt hơn, viết code ngắn hơn mà vẫn xử lý được bài toán. Pair programming là cách nhanh nhất, hiệu quả nhất để giúp bạn thực hiện quá trình đó. Chỉ cần ngồi bên cạnh, dù trực tiếp hoặc remote.

Toni cũng không cần KPIs hay ORKs để đánh giá công việc. Họ không có các kế hoạch hàng tuần, tháng, quí, hay năm. Không có metrics để đo lường khối lượng công việc và hiệu suất. Shopify chỉ xài một metric duy nhất GMV - Gross Merchandise Value để đo lường cho mọi kết quả và sự thành công của mình. Shopify xây dựng một công cụ nội bộ để trực quan hóa mọi thứ họ làm ra ở mọi khâu, để bất kì ai, vào bất kỳ thời điểm nào, nhìn vào data là biết ngay họ đã làm được gì, như thế nào. Đó cũng là lý do, nhân viên của họ không cần đem theo cái gì khác vào mỗi cuộc họp. Tuy là data-driven, nhưng Shopify cũng rất thoải mái với những thứ không thể lượng hóa được, như khẩu vị, chất lượng, đam mê, yêu, ghét...

Shopify có lượng nhân viên remote nhiều nhất trong giới công nghệ, khoảng gần 10,000 nhân viên làm việc từ xa. Khi đại dịch Covid 19 nổ ra, Tobi tuyên bố công ty chuyển sang chế độ làm việc từ xa vĩnh viễn, chỉ giữ lại một số "trung tâm tuyển dụng" (recruitment hubs) tại các thành phố lớn như Ottawa, Toronto, Vancouver, Montreal, và Waterloo ở Canada để hỗ trợ tuyển dụng và kết nối định kỳ. Với chính sách "digital by design", hầu hết nhân viên được khuyến khích làm việc từ bất cứ đâu họ cảm thấy hiệu quả nhất, thay vì bắt buộc đến văn phòng.

Shopify cũng nổi tiếng về style tuyển dụng không cần phỏng vấn. Vì nhiều quản lý cấp cao trong công ty cho rằng kết quả phỏng vấn thường chả mấy khi thể hiện đúng năng lực và hiệu suất làm việc của kỹ sư. Rất thường xuyên, người tuyển dụng không hỏi đúng câu hỏi, hoặc ứng viên không biết cách thể hiện năng lực thực sự của mình. Nên họ nghĩ ra job trials, hoặc internship programs, thường là 4 tháng, cho ứng viên cơ hội làm việc thử với Shopify (được trả lương). Ứng viên có cái để thể hiện, nhà tuyển dụng cũng có cái để đánh giá. Sau thời gian thử việc đó, họ sẽ được phỏng vấn cho vị trí full-time/chính thức. Shopify thích tuyển những người có khả năng ra quyết định tuyệt vời, khả năng khái niệm hóa cao (khiến cho người ngoài nhìn vào sản phẩm của công ty, tưởng nó đến từ một cái đầu).

3. Các hoạt động cá nhân và đầu tư nổi bật

Năm 2019, Tobi quyên góp 1.000.001 USD cho Team Trees – chiến dịch trồng 20 triệu cây xanh – kèm thông điệp “For the Lorax”. Đây là khoản đóng góp lớn nhất lúc bấy giờ.

Năm 2021, anh tiếp tục quyên góp 1.200.001 USD cho Team Seas để làm sạch đại dương, đứng thứ tư trong danh sách các nhà tài trợ lớn.

Cũng trong năm 2021, anh cùng các lãnh đạo Shopify đầu tư 3 triệu USD vào Creative Layer, một nền tảng in theo yêu cầu.

Ngày 31 tháng 1 năm 2022, anh gia nhập hội đồng quản trị của Coinbase, một sàn giao dịch tiền mã hóa.

4. Đua xe

Ngoài công nghệ, Tobi còn là một tay đua xe chuyên nghiệp. Năm 2025, anh tham gia giải đua IMSA SportsCar Championship ở hạng LMP2 cho đội Era Motorsport.

5. Tài sản

Tính đến tháng 2 năm 2025, tài sản ròng của Tobi ước tính khoảng 11,1 tỷ USD, đưa anh trở thành một trong những người giàu nhất Canada (xếp thứ 11 vào năm 2022 theo Forbes). Phần lớn tài sản của anh gắn liền với cổ phần tại Shopify.

6. Quan điểm sống và triết lý kinh doanh

Tobi Lütke là một người có tư duy độc lập, luôn nhấn mạnh sự sáng tạo, học hỏi không ngừng và tập trung vào giá trị lâu dài.

Về kinh doanh và đổi mới

Tobi tin rằng đổi mới không phải là những khoảnh khắc "eureka" đột phá như trong phim Hollywood, mà là quá trình cải tiến nhỏ bé, liên tục hàng ngày. Anh từng nói: "Đổi mới là thứ rất lao động, rất nghề nghiệp, là cải thiện dần những thứ chúng ta quan tâm."

Anh không thích các chỉ số KPI hay OKR (Objectives and Key Results), cho rằng chúng có thể dẫn đến việc tối ưu hóa sai mục tiêu (Goodhart’s Law). Thay vào đó, anh định hướng Shopify bằng trực giác, gu thẩm mỹ và tầm nhìn 100 năm.

Tobi quản lý doanh nghiệp như chơi game - anh ấy thích positional games (các trò chơi định vị). Không coi trọng chiến lược, cần cân bằng giữa chiến lược và định vị doanh nghiệp. Chiến lược thì chỉ cần đủ hiểu biết để công ty "không chết". Nghe rất cơ bản phải không? Nhưng tất cả các doanh nghiệp đi vào lịch sử đều chỉ tuân theo nguyên tắc cơ bản này: 'làm sao để công ty không chết'.

Về công nghệ và AI  

Tobi lạc quan về tương lai công nghệ, đặc biệt là AI. Anh tin rằng AI sẽ giúp dân chủ hóa lập trình, mở ra cơ hội cho nhiều người khởi nghiệp hơn bằng cách giảm bớt rào cản kỹ thuật.

Anh từng nói: "AI sẽ làm cho việc tìm ra bước tiếp theo trong bất kỳ điều gì bạn muốn hoàn thành trở nên dễ dàng hơn rất nhiều."

Về cuộc sống cá nhân  

Tobi đánh giá cao việc tìm ra "lý do tồn tại" (calling) sớm trong đời, biến nó thành một nghề thủ công và chia sẻ với thế giới. Anh từng chia sẻ: "Thủ thuật tuyệt vời nhất trong đời là tìm ra đam mê của bạn sớm và trau dồi nó."

Anh khuyến khích mọi người tự xây dựng triết lý sống riêng thay vì chỉ đọc sách hay làm theo người khác một cách mù quáng.

Về Canada và tham vọng

Là một người nhập cư yêu nước Canada, Tobi tin rằng Canada có tiềm năng lớn nhưng thường bị kìm hãm bởi "tư duy đi tìm huy chương đồng" – tức thiếu tham vọng lớn. Anh muốn Shopify là bằng chứng rằng Canada có thể sản sinh ra những công ty hàng đầu thế giới.

"Suối nguồn cho mọi năng lượng của tôi đến từ sự không hài lòng với hiện tại." Nếu đại đa số mọi người làm một thứ theo cùng một cách, Tobi sẽ không làm vậy. Nếu bạn muốn tốt hơn hiện tại, nếu bạn muốn tạo ra một thứ gì đó ở đẳng cấp thế giới, bạn không thể làm nó như cách mọi người đang làm. Bạn phải khác đi.

Tobi Lütke có những đam mê trải dài từ công nghệ, lập trình, đua xe, trượt tuyết đến bảo vệ môi trường và thiết kế. Những sở thích này không chỉ là cách anh thư giãn mà còn định hình con người và sự nghiệp của anh. Công nghệ và lập trình là cốt lõi, trong khi đua xe và trượt tuyết thể hiện tinh thần mạo hiểm; tình yêu môi trường và cộng đồng lại cho thấy anh là người có trách nhiệm và tầm nhìn xa.