2025 là năm layoffs (sa thải hàng loạt)?

Big Tech đang trở nên ngày càng khốc liệt?

Meta chưa hề sa thải hàng loạt trong 18 năm đầu tồn tại. Năm 2022 họ sa thải 13% nhân viên vì “lý do kinh doanh” (chi phí nhân viên quá cao khi tăng trưởng không đủ nhanh để bù lại). Sáu tháng sau, đầu năm 2023, họ lại sa thải tiếp 11% nhân viên vì bộ máy vẫn quá cồng kềnh và chưa hiệu quả. Sau đó Meta đã trở nên phẳng hơn về mặt tổ chức và doanh thu-lợi nhuận tốt hơn ($62 tỷ đô). Đầu năm 2025, họ khởi động chiến dịch sa thải hàng loạt những nhân viên hiệu suất kém, và vừa sa thải đợt đầu 3.700 nhân viên “hiệu suất thấp”. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử tồn tại, Meta cắt giảm đối tượng “hiệu suất thấp”.

Microsoft vốn nổi tiếng vì sự sa thải tàn nhẫn nhân viên năng suất kém từ lúc họ ra đời tới giờ, khoảng gần chục năm qua tưởng đã dừng lại, nay lại vừa chấm dứt hợp đồng “ngay tại chỗ, không hề báo trước” hàng loạt. Họ đang quay trở lại với lập trường quản lý hiệu quả làm việc của nhân viên khắt nghiệt như xưa, thậm chí còn mạnh mẽ hơn khi đánh giá lại toàn bộ nhân viên từ cấp thấp nhất đến cấp cao nhất, và manager trở lên phải làm “impact designators” (chỉ số ảnh hưởng) - đánh giá ảnh hưởng của nhân viên dưới quyền (mà không hề được tiết lộ kết quả này cho nhân viên).

Làn sóng layoff vì “hiệu suất thấp” lan tràn toàn bộ giới công nghệ mới đầu năm 2025, từ Meta, Microsoft, SalesForce, tới Walmart, Stripe… (khoảng hơn 20 công ty đã làm và hàng chục công ty đã lên kế hoạch).

Trừ một số công ty vốn luôn luôn khắt khe về tiêu chuẩn hiệu suất làm việc như Amazon, Netflix, NVIDIA… thì dường như không thấy thay đổi gì (vì ai hiệu suất thấp vốn đã luôn bị thay ngay).

Note thêm, dù không được đề cập nhiều, nhưng các startups cũng nằm trong tình trạng tương tự.

 

Mới vài năm trước, có những tờ báo thống kê tình trạng làm việc ở Big Tech (như Google, Microsoft, Facebook…) hơi na ná giống đi làm nhà nước ở Việt Nam ta: kỹ sư kiếm được một khoản thu nhập ổn định, làm việc hầu như rất ít, tình trạng bureaucracy chả khác gì làm việc trong Chính phủ, chỉ hơn nhân viên nhà nước ở chất lượng đầu vào (bằng cấp, IQ) và thu nhập thuộc hàng top thế giới. Người ta gọi họ là “mèo béo”.

Trang tin Business Insider và Pragmatic Engineer dự đoán: năm 2025 là năm của layoffs. Có lẽ thời hoàng kim của Big Tech đã sắp kết thúc. Gần một thế kỷ qua, việc bạn có một công việc tại các công ty công nghệ hàng đầu thế giới sẽ đồng nghĩa với mức lương thưởng thuộc hàng cao nhất thế giới, luôn đảm bảo cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Nhưng giờ mọi chuyện đã khác, họ đã trở lại quản lý năng suất làm việc vô cùng nghiệt ngã, và chúng ta phải quen với điều này.

 

Làn sóng sa thải hàng loạt của các Big Tech và các công ty lớn khác đầu năm 2025 có điểm chung đầu tiên là có cùng 1 lý do “hiệu suất thấp”. Điều này đưa tất cả chúng ta về thực tại khắc nghiệt: hiệu suất, áp lực công việc và sự tận tâm với công ty mới đảm bảo tấm vé tồn tại. Mô hình làm việc thoải mái, phong cách quản lý khoan dung, phúc lợi quá hào phóng và dư dả, môi trường quá đầy đủ tiện nghi làm giảm động lực làm việc… sẽ dần đi vào lịch sử.

Làn sóng lần này không chỉ xảy ra ở Mỹ, mà cả ở Châu Âu và toàn thế giới. Tâm chấn là Đức và Anh.

 

Điểm chung thứ hai của làn sóng này là quá trình ngắn và nhanh như thế nào.

Trước đây, các công ty lớn đều tuân theo một qui trình tiêu chuẩn cho người lao động:

- Đánh giá từ người quản lý (thường 2 lần một năm)

- Lên kế hoạch cải thiện hiệu suất công việc cho nhân viên

- Nhân viên có thời gian để thực hiện kế hoạch cải thiện

- Đánh giá lại (thường là sau 1 năm), nếu vẫn không đạt thì sẽ bị cho thôi việc với các gói trợ cấp hào phóng.

Qui trình này ở những công ty nổi tiếng hàng đầu thậm chí còn khoan dung và hào phóng hơn rất nhiều.

Nhưng giờ các công ty dường như bỏ qua quá trình này, thậm chí một số còn không cung cấp trợ cấp thôi việc, dù công ty báo lợi nhuận kỷ lục (như Microsoft chẳng hạn). Họ phát tín hiệu với nhân viên hiệu suất thấp rằng “đừng trông đợi gì vào công ty”.

 

Tại sao lại là bây giờ?

Khi AI nổi lên như một lực xúc tác thúc đẩy “hiệu suất cao” mạnh mẽ hay vật tế thần cho làn sóng layoffs. Khi thị trường làm việc đang nguội lạnh.

Cả thế giới nhanh chóng nhận ra AI dần hiện rõ ra tiềm năng thúc đẩy một kỷ nguyên tăng trưởng mới. Các công ty (nhất là giới công nghệ) nhanh chóng tái định hướng tập trung vào phát triển nền tảng và công nghệ AI, cắt giảm chi phí và tái cấu trúc bộ máy cho hiệu quả hơn. Diễn đàn Kinh tế thế giới đã khảo sát và cho kết quả 41% doanh nghiệp toàn cầu sẽ cắt giảm nhân sự trong 5 năm tới do AI. Ngay tháng 1/2025, thông báo từ Amazon hay Microsoft, Walmart… cho biết họ sẽ loại bỏ những vị trí “có vai trò nhỏ”, “hiệu suất không đáp ứng được những tiêu chuẩn và kỳ vọng tối thiểu”.

Lý do khác nữa, các công ty đều đang chịu áp lực từ nhà đầu tư để gia tăng lợi nhuận. Thời kỳ đại dịch Covid, chi tiêu công nghệ và tiêu dùng tăng lên, lượng nhân sự được tuyển thêm gia tăng ồ ạt, khiến lượng nhân sự hùng hậu trở thành gánh nặng chi phí cho các công ty giai đoạn suy thoái sau này. Đó cũng là một yếu tố dẫn đến cắt giảm việc làm, đặc biệt trong giới công nghệ và tiêu dùng.

Áp lực cạnh tranh ngày một khốc liệt trong thế giới công nghệ (và kinh doanh nói chung) cũng khiến các công ty phải tìm cách hợp lý hóa việc phân bổ tài nguyên, tối ưu hóa hiệu quả hoạt động và đầu tư trọng tâm vào những mảng sống còn.

Hơn thế, bối cảnh thế giới ngày càng phức tạp, nỗi lo về kinh tế, chiến tranh, lạm phát khiến người dân và doanh nghiệp toàn cầu đều cắt giảm chi tiêu. Điều này cũng được cho góp phần vào việc sa thải hàng loạt.

 

Bài học rút ra là gì?

Thực ra, làn sóng layoff này đã bắt đầu từ năm 2022, đến năm 2025 có dấu hiệu gia tăng mạnh mẽ. Và nó là một điều tất yếu của xã hội và nền kinh tế nói chung.

Diễn đàn Kinh tế Thế giới dự đoán trong khi 85 triệu việc làm có thể biến mất vào năm 2025, thì có thể tạo ra 97 triệu vị trí mới, mang lại hy vọng cho tương lai của thị trường việc làm công nghệ.

Một số mảng tiếp tục giảm lực lượng lao động, nhưng sẽ có những lĩnh vực có nhu cầu gia tăng (nhất là nơi có các công nghệ mới nổi), có thể giúp cân bằng những tổn thất này.

Ở vị trí người lao động, hãy không ngừng học hỏi, tự trang bị cho mình những kỹ năng then chốt và luôn cập nhật xu hướng.